بواسیر یا هموروئید خارجی: علائم، علت، تشخیص و درمان
هموروئید یا بواسیر خارجی یکی از بیماری‌هایی است که امروزه به علت تغییر سبک زندگی مردم، بیشتر از گذشته شیوع پیدا کرده است. بواسیر خارجی با ایجاد توده‌های عروقی در ناحیه مقعد می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را تا حد زیادی مختل کند. بواسیر نوع خارجی و داخلی دارد و هر کدام دارای علائم و علت‌های بسیاری هستند.
بواسیر خارجی معمولاً در مراحل اولیه با نشانه‌هایی مانند درد، خارش، خونریزی و احساس ناراحتی در هنگام نشستن همراه است. در برخی موارد، لخته شدن خون در داخل برآمدگی می‌تواند باعث درد شدید شود. تشخیص بواسیر خارجی معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. درمان بواسیر خارجی بسته به شدت بیماری و علائم فردی، می‌تواند شامل درمان‌های خانگی، داروهای موضعی یا جراحی باشد. در این مقاله به بررسی بواسیر خارجی، علائم، علت و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.
بواسیر یا هموروئید خارجی چیست؟
بواسیر خارجی، توده عروقی متورمی است که خارج از ناحیه مقعد دیده می‌شود. اکثر هموروئیدهای خارجی عارضه و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند، اما در صورت ایجاد لخته درون هموروئید، درد شدیدی ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است بواسیر خارجی باعث خارش و خونریزی شود. این خونریزی کیفیت زندگی فرد را مختل میکند. علت اصلی بواسیر خارجی، افزایش فشار بر روی رگ‌های خونی این ناحیه است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله یبوست مزمن، زور زدن هنگام اجابت مزاج، بارداری، چاقی و نشستن طولانی مدت رخ دهد.
علائم بواسیر خارجی
در اکثر موارد هموروئید خارجی بدون علامت است و ممکن است بیمار حتی متوجه آن نشود. اما در بعضی موارد بواسیر خارجی با خونریزی، تورم، خارش و درد همراه است. معمولا این علائم هنگام دفع مدفوع ایجاد یا تشدید می‌شوند. البته لازم به ذکر است که علائم ممکن است با توجه به شدت بیماری و شرایط جسمی فرد در هر شخص متفاوت باشد. به صورت کلی شایع‌ترین علائم بواسیر خارجی شامل موارد زیر است:
- درد هنگام اجابت مزاج: درد هنگام اجابت مزاج یکی از شایع‌ترین علائم هموروئید خارجی است. این درد ممکن است به صورت سوزش، خارش یا درد مداوم در ناحیه مقعد احساس شود.
- خونریزی: خونریزی مقعدی از دیگر علائم شایع هموروئید خارجی است. خونریزی معمولاً به رنگ قرمز روشن و بدون درد است و اغلب روی دستمال توالت یا مدفوع دیده می‌شود.
- توده: در بسیاری از موارد، هموروئید خارجی به صورت یک توده کوچک و دردناک در اطراف مقعد احساس می‌شود. این توده ممکن است با نشستن یا ایستادن بزرگ‌تر شود.
همچنین در مورد بواسیر داخلی نیز بخوانید
علت هموروئید خارجی
هموروئید یا بواسیر خارجی ممکن است به دلایل بسیاری اتفاق بیفتد. معمولا در اثر تورم عروق خونی ناحیه مقعد ایجاد می‌شود و تا حدی رشد میکند که از مقعد بیرون می‌زند. علل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد هموروئید شود که در ادامه به برخی از این علل اشاره می‌کنیم:
زورزدن هنگام دفع مدفوع
شایع‌ترین علت ایجاد هموروئید خارجی، زور زدن‌های مکرر هنگام دفع مدفوع است. بیماران مبتلا به یبوست و اسهال مزمن به علت زور زدن مداوم، مستعد ابتلا به هموروئید خارجی هستند. زور زدن باعث افزایش فشار در ناحیه مقعد شده و این فشار به عروق این ناحیه نیز منتقل می‌شود.
نشستن طولانی مدت در توالت
نشستن طولانی مدت در توالت باعث می‌شود بیمار مدت بیشتری برای دفع به روده‌های خود فشار وارد کند. حتی حالت نشستن شخص در توالت هم فشار بیشتری به مقعد و عروق اطراف آن وارد میکند. بنابراین نشستن در توالت به مدت طولانی ریسک ایجاد بواسیر خارجی را افزایش می‌دهد.
بارداری
یکی دیگر از علل شایع ایجاد هموروئید خارجی، بارداری است. در طول بارداری، بدن دچار تغییرات زیادی می‌شود. یکی از این تغییرات، افزایش فشار داخل شکم به علت رشد جنین و رحم است. این افزایش فشار به تمام ارگان‌های شکم از جمله روده‌ها وارد می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد هموروئید خارجی شود.
چاقی
نتایج مطالعات ثابت کرده که چاقی ارتباط مستقیمی با ریسک ایجاد هموروئید خارجی دارد. بافت چربی علاوه بر افزایش فشار شکم که به عروق ناحیه مقعد نیز وارد می‌شود، با تولید یک سری فاکتورهای التهابی ریسک ابتلا به بواسیر خارجی را افزایش می‌دهد.
عوامل خطر ابتلا به بواسیر خارجی
افرادی بیشتر در معرض ابتلا به هموروئید خارجی هستند که سبک زندگی کم تحرک و رژیم غذایی نامناسب دارند. به صورت کلی علاوه بر دلایلی که در بخش قبلی بررسی کردیم، عواملی نیز وجود دارد که باعث بروز خطر ابتلا به بواسیر خارجی می‌شود. در ادامه به توضیح عوامل خطر ابتلا به بواسیر خارجی خواهیم پرداخت:
- مصرف کم مایعات: مایعات به افزایش حرکات روده کمک میکند. همچنین هر چه میزان مایعات رژیم غذایی بیشتر باشد، احتمال خشک شدن مدفوع نیز کمتر خواهد بود. بنابراین افرادی که روزانه کمتر از ۸ لیوان آب مصرف می‌کنند، مستعد ابتلا به یبوست و بواسیر خارجی هستند.
- رژیم غذایی کم فیبر: فیبر یک عنصر ضروری برای کمک به سلامت روده‌ها و گوارش است. فیبر به نرم شدن مدفوع کمک میکند و مدفوع نرم بدون نیاز به فشار و به راحتی دفع می‌شود، اما اکثر افراد، در رژیم غذایی خود مقدار کافی فیبر ( حدود ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز) ندارند. به همین جهت در معرض خطر ابتلا به یبوست و هموروئید خارجی هستند.
- سبک زندگی کم تحرک: کم تحرکی، باعث کاهش فعالیت عضلات می‌شود. عضلات هم به دنبال کاهش فعالیت، دچار هیپوتونی و حتی آتروفی می‌شوند. در دستگاه گوارش عضلات مسئول حرکات روده‌ها هستند. بنابراین سبک زندگی کم‌تحرک باعث کاهش حرکات روده و به دنبال آن یبوست و هموروئید خارجی می‌شود.
تشخیص هموروئید خارجی
تشخیص بواسیر خارجی با شرح حال و معاینه فیزیکی کامل صورت می‌گیرد. برای تشخیص بواسیر خارجی باید ناحیه مقعد به صورت کامل معاینه شود. البته در بعضی موارد، معاینه انگشتی ناحیه مقعد و یا استفاده از اقدامات پزشکی (مثل آنوسکوپی) برای مشاهده ناحیه آنوس به روند تشخیص کمک میکند. به صورت کلی علاوه بر مشاهده و معاینه فیزیکی روش‌های دیگری نیز برای تشخیص وجود دارد. برخی از این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
آنوسکوپی
در این روش، پزشک از یک ابزار کوتاه و روشن به نام آنوسکوپ استفاده میکند. این ابزار به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل کانال مقعد را به دقت بررسی کند و بتواند هموروئیدهای داخلی را نیز مشاهده کند. آنوسکوپی معمولاً روشی بدون درد است اما ممکن است کمی ناراحتی برای بیمار ایجاد کند.
سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی
این روش‌ها برای بررسی قسمت‌های پایین‌تر روده بزرگ استفاده می‌شوند. در این روش‌ها، پزشک از یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین استفاده میکند تا داخل روده را مشاهده کند. سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی معمولا برای تشخیص علل دیگر خونریزی مقعدی مانند پولیپ یا سرطان روده بزرگ نیز استفاده می‌شوند.
تست‌های مدفوع
این تست‌ها برای بررسی وجود خون مخفی در مدفوع استفاده می‌شوند. خون مخفی در مدفوع ممکن است نشان دهنده وجود خونریزی در دستگاه گوارش باشد که می‌تواند ناشی از هموروئید یا علل دیگر باشد. در برخی موارد که علائم بیمار کاملا مشهود است نیاز به انجام این تست نیست. اما پزشک متخصص ممکن است برای بررسی و ارائه روش‌های درمانی از این آزمایش نیز استفاده کند.
روش‌های درمان هموروئید خارجی
هموروئید خارجی نیز مانند سایر بیماری‌های مقعدی روش‌های درمانی خاص خود را دارد. پس از تشخیص و بررسی علائم، معمولا پزشک روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد. برخی از افراد ممکن است از درمان‌های خانگی استفاده کنند. البته توصیه می‌کنیم که در صورت تشدید علائم و تشخیص پزشک، حتما از روش‌های درمانی پزشکی برای درمان این بیماری استفاده کنید. برخی از روش‌های درمانی رایج برای درمان هموروئید خارجی شامل موارد زیر هستند:
درمان خانگی
در اکثر موارد، با استفاده از درمان‌های خانگی می‌توان تا حد زیادی درد، تورم و التهاب ناشی از هموروئید را برطرف کرد. درمان خانگی طی یک هفته هموروئید خارجی را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد. در صورتی که پس از یک هفته بهبودی رخ ندهد باید به پزشک مراجعه کرد. برخی از روش‌های درمان خانگی شامل موارد زیر هستند:
- داشتن رژیم غذایی پر فیبر: فیبر به نرم شدن مدفوع و دفع راحت‌تر کمک میکند، بنابراین مانع زور زدن و تشدید هموروئید خارجی می‌شود. البته باید به تدریج، مقدار فیبر رژیم غذایی را افزایش داد تا از ایجاد مشکلات مربوط به گاز روده جلوگیری شود.
- استفاده از لگن آب گرم: روزانه ۲ الی ۳ مرتبه به مدت ۱۵ دقیقه، نشستن در لگن آب گرم تا حد زیادی به درمان هموروئید خارجی و درد و التهاب ناشی از آن کمک میکند.
- استفاده از مسکن: به صورت موقت می‌توان از مسکن‌هایی مثل استامینوفن و ایبوبروفن برای کاهش درد بیماران استفاده کرد.
اقدامات کم تهاجمی
گاهی خونریزی و درد ناشی از هموروئید خارجی، نیازمند انجام یک سری اقدامات کم‌تهاجمی برای حذف هموروئید است. این اقدامات می‌تواند در مطب پزشک نیز انجام شود. اسکلروتراپی و کرایوتراپی دو مورد از اقدامات کم تهاجمی هستند. در ادامه به بررسی این دو روش می‌پردازیم:
- کرایوتراپی: کرایوتراپی یکی از روش‌های درمانی برای هموروئید است که در آن از سرمای شدید برای از بین بردن بافت‌های اضافی و بیماری استفاده می‌شود. به عبارت ساده‌تر، در این روش، بافت هموروئید منجمد شده و در نهایت از بین می‌رود.
- اسکلروتراپی: در این روش جراح، یک دارو را به داخل هموروئید تزریق میکند و این دارو باعث جمع شدن و از بین رفتن هموروئید می‌شود. این روش با درد کم و حتی بدون درد صورت می‌گیرد، اما اثر بخشی آن کمتر از باند لیگاتور است که برای درمان هموروئید مقعد استفاده می شود.
جراحی
در صورتی که روش‌های کم تهاجمی پاسخ‌گوی بیماری هموروئید خارجی نباشند و نتوانند این بیماری را درمان کنند، پزشک روش جراحی را پیشنهاد می‌دهد. روش‌های جراحی معمولا شامل موارد زیر است:
- هموروئیدکتومی: در این روش تمام بافت هموروئید برداشته می‌شود. این نوع جراحی بواسیر مطمئن‌ترین روش برای درمان بیمارانی است که مبتلا به بواسیرخارجی مکرر و عود کننده هستند. البته این روش می‌تواند باعث دشواری در ادرار کردن و حتی عفونت ادراری شود. یکی دیگر از عوارض هموروئیدکتومی درد پس از جراحی است که با استفاده از مسکن یا لگن آب گرم کاهش می‌یابد.
- استاپلر یا هموروئیدوپکسی: در این روش به جای برداشتن تمام بافت هموروئید، رگ تغذیه کننده آن مسدود می‌شود. بنابراین بیمار زودتر به روال عادی زندگی خود برمی‌گردد اما شانس عود بواسیر خارجی وجود دارد. همچنین این روش می‌تواند باعث بیرونزدگی رکتوم، مشکل تخلیه مثانه و در موارد نادر باعث عفونت خون شود.
در مورد جراحی بواسیر با لیزر بیشتر بخوانید
مراقبت‌های پس از درمان هموروئید خارجی
دوره نقاهت پس از درمان هموروئید وابسته به نوع درمان انتخابی است. معمولا این دوره، پس از جراحی به ۴ هفته می‌رسد. در این دوران بیمار ممکن است با عوارضی همچون خونریزی، درد، یبوست، دشواری در ادرار کردن و احساس ناراحتی در ناحیه مقعد، روبه‌رو شود. از این رو نیاز است که برخی اقدامات مراقبتی در جهت کاهش این عوارض انجام شود. برخی از این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:
- افزایش فیبر در رژیم غذایی: مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به نرم شدن مدفوع و کاهش زور زدن هنگام اجابت مزاج کمک میکند. از این رو پس از درمان هموروئید خارجی تلاش کنید مصرف فیبر را افزایش دهید.
- تمیز نگه‌داشتن ناحیه مقعد: بعد از هر اجابت مزاج، بهتر است ناحیه مقعد را با آب ولرم شسته و خشک کنید. از دستمال‌های خشک و نرم استفاده کنید و از مالیدن ناحیه مقعد خودداری کنید.
- مصرف داروهای مسکن: در صورت بروز درد، از داروهای مسکنی که پزشک تجویز کرده است، استفاده کنید.
در مورد بهترین داروها برای درمان بواسیر بیشتر بخوانید.
پیشگیری از هموروئید خارجی
برای پیشگیری از هموروئید خارجی، رعایت چند نکته ضروری است. اولین قدم، داشتن رژیم غذایی غنی از فیبر است. مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست کمک میکند. نوشیدن آب کافی نیز بسیار اهمیت دارد. آب به نرم شدن مدفوع و آسان‌تر شدن دفع آن کمک میکند. فعالیت بدنی منظم نیز به بهبود عملکرد روده و کاهش فشار روی رگ‌های ناحیه مقعد کمک میکند. پرهیز از نشستن طولانی مدت و زور زدن هنگام اجابت مزاج نیز از عوامل مهم در پیشگیری از هموروئید هستند. با رعایت این نکات، می‌توانید خطر ابتلا به هموروئید را به طور قابل توجهی کاهش دهید.
کلام پایانی
هموروئید خارجی یک بیماری شایع و آزاردهنده است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را مختل کند. بواسیر خارجی در اثر عادات غلط ایجاد می‌شود؛ بنابراین می‌توان با اصلاح بعضی رفتارها، از بروز این بیماری پیشگیری کرد. البته در صورت ابتلا نیز راه‌های درمانی بسیاری وجود دارد که با مشورت پزشک می‌توان بهترین روش را انتخاب کرد. دکتر رضا قاسمیان ارومی، فوق تخصص جراحی کولون و رکتوم از دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یکی از بهترین پزشک‌هایی هستند که می‌توانند در انتخاب روش درمان مناسب به بیماران مبتلا به هموروئید خارجی کمک کنند. دکتر قاسمیان که تحصیلات دوره عمومی خود را نیز در دانشگاه علوم پزشکی مشهد گذرانده‌اند، با کوله باری از علم و تجربه، سلامت و شادابی را به بیماران خود هدیه می‌دهند و در مسیر تشخیص و درمان همراه شما هستند.
دیدگاهتان را بنویسید