کولیت اولسراتیو: علائم، علل و بهترین روش‌های درمان
کولیت اولسراتیو یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری که نوعی التهاب مزمن در روده بزرگ محسوب می‌شود، اغلب با علائمی مانند: اسهال خونی، درد شکم و نیاز مکرر به دفع مدفوع همراه است. کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که به طور خاص پوشش داخلی روده بزرگ و رکتوم را درگیر می‌کند و در صورت عدم درمان مناسب، منجر به عوارض جدی می‌شود. افرادی که با این بیماری زندگی می‌کنند معمولاً دوره‌هایی با علائم شدید و دوره‌های بدون علائم را تجربه می‌کنند. در این مقاله علل، علائم، عوارض، تشخیص و درمان این بیماری را بررسی می‌کنیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
کولیت اولسراتیو چیست؟
کولیت اولسراتیو یک بیماری مزمن و التهابی است که باعث التهاب و زخم در لایه داخلی روده بزرگ (کولون) و رکتوم می‌شود. این بیماری یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده (IBD) است و علائمی مانند: اسهال خونی، درد و گرفتگی ایجاد می‌کند. التهاب در این بیماری معمولاً از رکتوم شروع می‌شود و بسته به شدت بیماری، به بخش‌های دیگر روده بزرگ گسترش می‌یابد. این بیماری معمولاً به صورت دوره‌ای ظاهر می‌شود.
انواع کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو بر اساس محل التهاب، به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود. انواع مختلف این بیماری، شدت علائم متفاوتی از خفیف تا شدید ایجاد می‌کنند. به صورت کلی انواع مختلف این بیماری شامل موارد زیر می‌شوند.
- پروکتیت اولسراتیو: این نوع از التهاب روده تنها به ناحیه رکتوم محدود می‌شود و باعث علائمی مانند: خونریزی مقعدی، احساس نیاز مکرر به دفع مدفوع و احساس تخلیه ناقص می‌شود. شدت علائم معمولاً کمتر از سایر انواع کولیت اولسراتیو است.
- کولیت سمت چپ: در این حالت، التهاب از رکتوم شروع می‌شود و تا بخش چپ روده بزرگ، گسترش می‌یابد. علائم این نوع کولیت اولستراتیو شامل اسهال خونی، درد یا گرفتگی در سمت چپ شکم و گاهی کاهش وزن می‌شوند.
- پانکولیت: پانکولیت نوعی از کولیت اولسراتیو است که کل روده بزرگ را درگیر می‌کند. این حالت معمولاً با علائم شدیدتری مانند: اسهال مکرر و خونی، شکم درد شدید، تب، خستگی و کاهش وزن همراه است و نیاز به جراحی دارد.
همچنین در مورد دیورتیکولیت و التهاب روده بزرگ نیز بخوانید.
علائم کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که در هر فرد علائم مختلفی ایجاد می‌کند. این بیماری معمولاً با علائم خفیف آغاز می‌شود و با گذشت زمان، در صورت عدم درمان مناسب، علائم شدیدتر می‌شوند. برخی از افراد ممکن است علائمی در بخش‌های دیگر بدن مانند: مفاصل، چشم‌ها و پوست تجربه کنند. علائم این بیماری عبارتند از:
- اسهال (ممکن است خونی باشد یا نباشد)
- افزایش حرکات روده یا اسهال
- نیاز فوری و مکرر به مدفوع
- عدم توانایی در دفع مدفوع
- گرفتگی یا درد شکم
- خون، مخاط یا عفونت در مدفوع
- خستگی شدید
- کاهش وزن ناگهانی
- حالت تهوع و تب
- درد و تورم مفاصل
- قرمزی، سوزش یا خارش چشم
- بثورات یا زخم‌های دردناک روی پوست
علت کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو یک بیماری پیچیده است که علت دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که این بیماری، ناشی از پاسخ ایمنی بدن است. در این حالت، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم روده بزرگ حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب می‌شود. عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در بروز این بیماری نقش دارند. برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی یا تغییرات در میکروبیوم روده، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
تشخیص کولیت اولسراتیو
برای تشخیص کولیت اولسراتیو، پزشک ابتدا با انجام یک معاینه فیزیکی و پرسیدن سوالاتی درباره علائم، سابقه خانوادگی بیماری‌های التهابی روده (IBD) و وضعیت کلی سلامت شما شروع می‌کند. هدف اصلی این معاینات این است که پزشک مطمئن شود علائم شما ناشی از کولیت است و نشانه‌ی بیماری مشابه دیگر نیست. برای تشخیص دقیق، پزشک از آزمایش‌ها و روش‌های مختلفی استفاده می‌کند که عبارتند از:
- آزمایش خون: این آزمایش، به تشخیص کم‌خونی که نشانه خونریزی در روده بزرگ است کمک می‌کند. همچنین، برای رد کردن دیگر عوامل احتمالی، مانند عفونت‌ها، نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آزمایش مدفوع: بررسی مدفوع، علائم عفونت و وجود انگل‌ها و التهاب را نشان می‌دهد. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا علت دقیق علائم را شناسایی کند.
- تنقیه باریم: یکی دیگر از روش‌های تشخیص، تنقیه باریم است. این روش نوع خاصی از اشعه ایکس است که التهاب در روده بزرگ را نشان می‌دهد.
- سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی: این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا التهاب و عوارض احتمالی مانند مگاکولون یا سوراخ شدن روده را شناسایی کنند.
- آندوسکوپی: آندوسکوپی یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص کولیت اولسراتیو است. در این روش، پزشک از یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر با دوربینی کوچک به نام آندوسکوپ استفاده می‌کند.
در مورد افتادگی رکتوم و پرولاپس آن نیز بخوانید.
عوارض کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو، عوارض جدی و خطرناکی را برای بیمار ایجاد می‌کند. این عوارض بر قسمت‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد و نیاز به مراقبت و درمان دارند. در ادامه به عوارض این بیماری اشاره می‌کنیم، این عوارض عبارتند از:
- کم‌خونی: خونریزی‌های شدید ناشی از التهاب روده بزرگ باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌شود و این وضعیت باعث کم‌خونی، ضعف، خستگی و سرگیجه می‌شود.
- سرطان روده بزرگ: یکی از عوارض خطرناک کولیت اولسراتیو این است که افراد مبتلا به این بیماری در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ نیز هستند.
- پوکی استخوان: التهاب ناشی از کولیت اولسراتیو به استخوان‌ها و مفاصل آسیب می‌رساند و باعث کاهش تراکم استخوان یا پوکی‌استخوان می‌شود و خطر شکستگی استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.
- کلانژیت اسکلروزان اولیه: در برخی موارد، التهاب ناشی از کولیت اولسراتیو به کبد سرایت می‌کند و باعث زخم شدن کبد می‌شود. این بیماری که به آن کلانژیت اسکلروزان اولیه می‌گویند، عملکرد طبیعی کبد را مختل می‌کند.
- مشکلات رشد در کودکان: در کودکان مبتلا به کولیت اولسراتیو، روده بزرگ مواد مغذی مورد نیاز بدن را نمی‌تواند به خوبی جذب کند. این مشکل باعث ایجاد مشکل در رشد کودک می‌شود.
- کم‌آبی بدن: یکی دیگر از عوارض کولیت اولسراتیو، کم‌آبی است که به دلیل اسهال ایجاد می‌شود. دفع مکرر مدفوع و اسهال شدید باعث کم‌آبی بدن می‌شود.
- سوراخ شدن روده: در موارد شدید کولیت اولسراتیو، ممکن است در دیواره روده بزرگ سوراخ ایجاد شود. این وضعیت یک وضعیت اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
- مگاکولون سمی: این عارضه نادر و خطرناک زمانی رخ می‌دهد که التهاب شدید، باعث توقف عملکرد روده بزرگ شود. در این حالت، مواد زائد در روده جمع می‌شوند و سموم وارد جریان خون می‌شوند.
همچنین در مورد چسبندگی روده و علل و علائم آن نیز بخوانید.
درمان کولیت اولسراتیو
برای درمان کولیت اولسراتیو روش‌های مختلفی وجود دارد که هدف اصلی آن‌ها کاهش التهاب روده بزرگ، بهبود علائم و جلوگیری از عود بیماری هستند. این درمان‌ها به دو دسته دارو درمانی و جراحی تقسیم می‌شوند. داروها برای کنترل التهاب و علائم بیماری استفاده می‌شوند، در حالی که جراحی در موارد شدید یا زمانی که داروها کارآمد نباشند، انجام می‌شود. انتخاب روش درمانی به شدت بیماری، وضعیت سلامت فرد و پاسخ به درمان‌های قبلی بستگی دارد. این روش‌ها عبارتند از:
دارو درمانی
داروهای مختلفی برای کاهش التهاب و تسکین علائم کولیت اولسراتیو استفاده می‌شوند. این داروها بسته به شدت بیماری و وضعیت فرد انتخاب می‌شوند. انواع مختلف دارو برای درمان این بیماری شامل آمینوسالیسیلات‌ها، کورتیکواستروئیدها، سرکوب‌کننده‌های ایمنی و داروهای بیولوژیکی می‌شوند.
جراحی
جراحی یکی از روش‌های درمانی برای کولیت اولسراتیو است و معمولاً زمانی انجام می‌شود که داروها مؤثر نباشند یا عوارض جدی مانند خونریزی شدید یا مگاکولون سمی رخ دهد. دو نوع جراحی برای درمان این بیماری وجود دارد که هر دو روش جراحی، نیاز به مراقبت‌های پس از عمل دارند. دو نوع اصلی جراحی این بیماری عبارتند از:
پروکتوکولکتومی و کیسه ایلئال
پروکتوکولکتومی و کیسه ایلئال رایج‌ترین نوع جراحی برای کولیت اولسراتیو است. در این روش جراح، روده بزرگ و راست‌روده را برمی‌دارد، اما مقعد را حفظ می‌کند. سپس یک کیسه از بخش انتهایی روده کوچک (کیسه ایلئال) ساخته می‌شود که به مقعد متصل می‌شود. این کیسه به عنوان راست‌روده جدید عمل می‌کند و به بیمار امکان دفع طبیعی مدفوع را می‌دهد. پس از جراحی، چند هفته زمان نیاز است تا بیمار به زندگی عادی بازگردد.
پروکتوکولکتومی و ایلئوستومی
در جراحی پروکتوکولکتومی و ایلئوستومی روده بزرگ، راست‌روده و مقعد به طور کامل برداشته می‌شوند. جراح یک سوراخ (استوما) در دیواره شکم ایجاد می‌کند که به یک کیسه خارجی متصل می‌شود. مدفوع در این کیسه جمع می‌شود و نیاز به تخلیه دارد. این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که ساختن کیسه ایلئال امکان‌پذیر نباشد.
در رابطه با تفاوت کولیت اولسراتیو و کرون نیز بیشتر بخوانید.
پیشگیری از کولیت اولسراتیو
پیشگیری از کولیت اولسراتیو به شناسایی و اجتناب از محرک‌های خاصی بستگی دارد که علائم بیماری را شدید می‌کنند. با رعایت چند نکته ساده، می‌توانید احتمال بروز علائم جدید را کاهش دهید. در ادامه، راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از عود بیماری آورده شده است:
- مدیریت استرس با خواب کافی، ورزش منظم و استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن
- اجتناب از مصرف داروهای NSAID مانند ایبوپروفن و استفاده از استامینوفن برای تسکین درد یا تب
- شناسایی و حذف غذاهای محرک، مانند لبنیات و غذاهای پر فیبر، با کمک یک برنامه غذایی شخصی‌سازی‌شده
- رعایت رژیم غذایی متعادل و تامین مواد مغذی ضروری
طول عمر بیماران کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو به خودی خود تأثیری مستقیم بر طول عمر افراد ندارد، اما عوارض ناشی از این بیماری بر کیفیت زندگی و سلامت کلی بیمار تأثیر می‌گذارد. با پیشرفت در روش‌های درمانی و دارویی، بسیاری از بیماران می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. کنترل علائم بیماری، مدیریت استرس و پیروی از یک برنامه درمانی منظم، به کاهش خطر عوارض جدی مانند سرطان روده بزرگ یا مگاکولون سمی کمک می‌کند.
درمورد سرطان روده نیز بخوانید.
رژیم غذایی کولیت اولسراتیو
رژیم غذایی مناسب، نقش مهمی در کنترل علائم و پیشگیری از عوارض کولیت اولسراتیو دارد. هرچند که هیچ رژیم غذایی ثابتی برای همه بیماران مؤثر نیست، اما شناسایی و اجتناب از غذاهایی که علائم را تشدید می‌کنند به کاهش التهاب و ناراحتی کمک می‌کنند. نکات مهم در رژیم غذایی کولیت اولسراتیو شامل اجتناب از لبنیات، مصرف غذاهای کم فیبر، اجتناب از غذاهای پرچرب و تند، هیدراتاسیون کافی و مصرف غذاهای غنی از پروتئین می‌شوند.
کلام پایانی
کولیت اولسراتیو یکی از بیماری‌های التهابی روده است که بر کیفیت زندگی بیمار تاثیر زیادی دارد. با این حال، شناخت علائم، عوامل خطر و روش‌های درمانی به بیماران کمک می‌کند تا با این بیماری بهتر کنار بیایند و از عوارض آن جلوگیری کنند. انتخاب سبک زندگی سالم، پیروی از رژیم غذایی مناسب و مراجعه به پزشک متخصص برای مدیریت و درمان بیماری اهمیت بسیاری در کاهش عوارض و درمان این بیماری دارد. دکتر رضا قاسمیان، یکی از بهترین جراحان کولورکتال کشور، با تجربه و مهارت بالا در درمان این بیماری، توانسته است به بیماران بسیاری کمک کند تا زندگی سالم‌تری داشته باشند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با علائم این بیماری روبرو هستید، می‌توانید برای تشخیص و درمان به ایشان مراجعه کنید و از تخصص ایشان بهره‌مند شوید.
دیدگاهتان را بنویسید