دیورتیکولیت: علائم، تشخیص و درمان

دیورتیکولیت یک بیماری التهابی روده‌ای است که ناشی از عفونت یا التهاب دیورتیکول‌ها، یعنی برآمدگی‌های کوچک کیسه‌مانندی در دیواره روده بزرگ است. این بیماری که اغلب در افراد بالای ۴۰ سال رخ می‌دهد، می‌تواند باعث درد شکمی شدید، تب، تهوع و تغییرات در عادات روده‌ای شود. دیورتیکولیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله رژیم غذایی کم فیبر، چاقی و کم‌تحرکی بروز کند. تشخیص و درمان به موقع دیورتیکولیت بسیار اهمیت دارد، زیرا در صورت پیشرفت بیماری امکان دارد عوارض جدی‌تری مانند آبسه، انسداد روده و حتی سوراخ شدن دیواره روده ایجاد شود. در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان دیورتیکولیت خواهیم پرداخت.

دیورتیکولیت چیست؟

دیورتیکولیت یک بیماری التهابی روده است که به دلیل التهاب یا عفونت دیورتیکول‌ها رخ می‌دهد. دیورتیکول‌ها برآمدگی‌های کوچک کیسه‌مانندی هستند که در دیواره روده بزرگ، به ویژه در قسمت پایین آن، تشکیل می‌شوند. زمانی که این کیسه‌ها ملتهب یا عفونی شوند، به آن دیورتیکولیت می‌گویند. این بیماری می‌تواند علائمی چون درد شکمی شدید، تب، تهوع، استفراغ، یبوست یا اسهال را به همراه داشته باشد. عواملی مانند رژیم غذایی کم فیبر، چاقی، سن بالا و سبک زندگی کم‌تحرک می‌توانند خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهند. درمان این بیماری بسته به شدت علائم متفاوت است و می‌تواند شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، تغییرات در رژیم غذایی، یا در موارد شدیدتر، جراحی باشد. تشخیص به موقع و مدیریت مناسب دیورتیکولیت می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند آبسه، انسداد روده و سوراخ شدن دیواره روده جلوگیری کند.

دلایل ابتلا به بیماری دیورتیکولیت

دیورتیکولیت هنگامی رخ می‌دهد که دیورتیکول‌ها که کیسه‌های کوچکی در دیواره روده بزرگ هستند، دچار التهاب یا عفونت می‌شوند. عوامل مختلف، به طور مستقل یا به صورت ترکیبی، می‌توانند منجر به بروز این بیماری شوند. برای پیشگیری از دیورتیکولیت، تغییرات در سبک زندگی از جمله افزایش مصرف فیبر، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از دخانیات توصیه می‌شود. دلایل اصلی ابتلا به دیورتیکولیت عبارت‌اند از:

• رژیم غذایی کم فیبر: یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به دیورتیکولیت، مصرف ناکافی فیبر است. رژیم غذایی کم فیبر باعث می‌شود که مدفوع سفت و سخت شده و فشار بیشتری به دیواره‌های روده وارد شود که این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد و التهاب دیورتیکول‌ها شود.
• سن: با افزایش سن، دیواره‌های روده ضعیف‌تر شده و احتمال تشکیل دیورتیکول‌ها افزایش می‌یابد. بیماری دیورتیکولیت بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال شایع است.
• چاقی: وزن بالا می‌تواند فشار بیشتری به دیواره‌های روده وارد کند و خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهد.
• سبک زندگی کم‌تحرک: عدم فعالیت بدنی منظم می‌تواند باعث کاهش حرکت روده‌ها و افزایش خطر ابتلا به یبوست و در نتیجه دیورتیکولیت شود.
• استعمال دخانیات: سیگار کشیدن با بسیاری از مشکلات گوارشی، از جمله دیورتیکولیت، مرتبط است.
• ژنتیک: سابقه خانوادگی دیورتیکولیت می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد، زیرا برخی افراد به صورت ژنتیکی مستعد تشکیل دیورتیکول‌ها هستند.
• داروها: ‌ مصرف برخی داروها مانند استروئیدها، مسکن‌های غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs) و مواد مخدر می‌تواند خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهد.
• عفونت‌های مکرر: ‌ عفونت‌های مکرر در دستگاه گوارش می‌تواند باعث التهاب و ایجاد دیورتیکولیت شود.

علائم بیماری دیورتیکولیت

دیورتیکولیت می‌تواند با علائم متنوعی همراه باشد که شدت آنها از خفیف تا شدید متغیر هستند. توجه به این علائم و مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز آنها می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. مهم‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• درد شکمی: معمولاً درد در قسمت پایین سمت چپ شکم احساس می‌شود و می‌تواند به صورت مداوم یا متناوب باشد.
• تب: التهاب و عفونت دیورتیکول‌ها می‌تواند منجر به بروز تب شود.
• تهوع و استفراغ: برخی از بیماران احتمال دارد دچار تهوع و استفراغ شوند که می‌تواند ناشی از التهاب و اختلالات گوارشی باشد.
• تغییرات در گوارش: شامل یبوست یا اسهال که می‌تواند به طور ناگهانی و بدون دلیل واضح بروز کند.
• نفخ و گاز: احساس نفخ و تجمع گاز در روده‌ها از دیگر علائم رایج دیورتیکولیت است.
• درد هنگام لمس شکم: در ناحیه ملتهب، لمس شکم می‌تواند باعث درد شدید شود.
• رنگ‌پریدگی یا زردی پوست: در موارد شدید، عفونت می‌تواند منجر به تغییر رنگ پوست یا چشم‌ها به زردی شود که نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کبد است.

همچنین در مورد افتادگی روده و رکتوم نیز بخوانید.

تشخیص دیورتیکولیت

تشخیص دیورتیکولیت معمولاً با ترکیب معاینه بالینی و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. در مرحله اول، پزشک با بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی، علائم مانند درد شکمی و حساسیت به لمس را ارزیابی می‌کند. سپس برای تایید تشخیص درست و تعیین شدت بیماری، از آزمایش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود. رایج‌ترین روش‌ها شامل سی‌تی‌اسکن شکم با کنتراست است که می‌تواند التهاب دیورتیکول‌ها و عوارض احتمالی مانند آبسه را به‌وضوح نشان دهد. اولتراسوند شکم نیز به‌عنوان گزینه دیگری برای بررسی التهاب و عوارض در برخی موارد استفاده می‌شود. آزمایش خون برای بررسی عفونت و التهاب و آزمایش مدفوع برای رد سایر علل مشابه نیز می‌تواند توسط پزشک تجویز شود. این ترکیب از روش‌های تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیقی از دیورتیکولیت ارائه دهد و برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار تنظیم کند.

قابل ذکر است که دیورتیکولیت می‌تواند موجب عوارضی همچون چسبندگی روده شود. در مورد چسبندگی روده و علائم آن بیشتر بخوانید.

درمان دیورتیکولیت

درمان دیورتیکولیت به شدت بیماری و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد و می‌تواند شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی باشد. همچنین درمان دیورتیکولیت بستگی به شدت بیماری و وضعیت خاص هر بیمار دارد و نیاز به ارزیابی دقیق و برنامه‌ریزی درمانی مناسب توسط پزشک متخصص دارد. در زیر به توضیح روش‌های درمانی مختلف این بیماری خواهیم پرداخت.

درمان دارویی

برای درمان دیورتیکولیت، پزشک معمولاً آنتی‌بیوتیک‌هایی را تجویز می‌کند که می‌تواند شامل ترکیبی از داروهای مختلف برای پوشش طیف وسیعی از باکتری‌ها باشد و به کنترل عفونت دیورتیکول‌ها کمک کند. به‌علاوه، داروهای مسکن مانند استامینوفن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند، هرچند که در برخی موارد خاص امکان دارد پزشک توصیه کند که از مصرف این داروها اجتناب شود.

تغییرات در رژیم غذایی

در مراحل اولیه درمان دیورتیکولیت، پزشک توصیه می‌کند که بیمار از رژیم غذایی مایع یا کم فیبر استفاده کند تا فشار روی روده‌ها کاهش یافته و التهاب کاهش یابد. پس از بهبودی اولیه، افزودن تدریجی فیبر به رژیم غذایی به پیشگیری از عود بیماری و بهبود عملکرد روده‌ها کمک می‌کند.

استراحت و مدیریت

در دوره‌های ابتدایی درمان دیورتیکولیت، به بیمار توصیه می‌شود از غذاهای جامد اجتناب کرده و به استراحت روده‌ها کمک کند. همچنین، نوشیدن مایعات کافی برای پیشگیری از کم‌آبی و تسهیل فرایند بهبودی اهمیت زیادی دارد.

جراحی در شرایط حاد

در مواردی که دیورتیکولیت منجر به عوارض جدی مانند آبسه، انسداد روده یا سوراخ شدن دیواره روده شده است، امکان دارد نیاز به جراحی اورژانسی باشد. این جراحی معمولاً شامل برداشتن بخش آسیب‌دیده روده و در صورت نیاز، تخلیه آبسه است.

جراحی الکتیو

در بیمارانی که دچار حملات مکرر دیورتیکولیت هستند، جراحی انتخابی برای برداشتن بخش آسیب‌دیده روده بزرگ توصیه می‌شود. این جراحی می‌تواند به‌صورت لاپاروسکوپی (کم تهاجمی) یا جراحی باز انجام شود.

پیشگیری از بیماری دیورتیکولیت

پیشگیری از دیورتیکولیت عمدتاً با ایجاد تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی امکان‌پذیر است. مصرف منظم فیبر از طریق مواد غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل می‌تواند به پیشگیری از تشکیل دیورتیکول‌ها و کاهش خطر ابتلا به دیورتیکولیت کمک کند، زیرا فیبر به تسهیل حرکت روده‌ها و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. همچنین، فعالیت بدنی منظم به بهبود عملکرد روده‌ها و کاهش خطر ابتلا به دیور تیکولیت کمک می‌کند. اجتناب از مصرف دخانیات و مدیریت وزن مناسب نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا چاقی و سیگار کشیدن می‌توانند عوامل خطر را افزایش دهند. علاوه بر این، پرهیز از مصرف داروهای غیر استروئیدی ضدالتهابی (NSAIDs) به طور مکرر و مدیریت استرس می‌تواند در پیشگیری از بروز دیور تیکولیت مؤثر باشد.

کلام پایانی

دیورتیکولیت نوعی از بیماری‌های گوارشی است که می‌تواند با علائم متنوع و عوارضی جدی همراه باشد، اما با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان به طور مؤثری آن را مدیریت کرد. تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی، مانند افزایش مصرف فیبر و فعالیت بدنی منظم، نقشی کلیدی در پیشگیری از این بیماری و بهبود سلامت روده‌ها دارند. آگاهی از علائم اولیه و مراجعه به پزشک در صورت بروز نشانه‌های مشکوک، می‌تواند به پیشگیری از بروز عوارض و ارتقای کیفیت زندگی کمک کند. با توجه به اهمیت درمان صحیح و پیشگیری از دیور تیکولیت، پیگیری مداوم و مشاوره با متخصصان بهداشتی نقش بسزایی در مدیریت این بیماری و حفظ سلامت عمومی ایفا می‌کند.

سوالات متداول