چسبندگی روده: علل، علائم و درمان
چسبندگی روده، به تشکیل بافت‌های اضافی بین اندام‌های شکمی و ایجاد محدودیت در حرکت آزادانه آن‌ها گفته می‌شود. این وضعیت در نتیجه جراحی‌های شکمی، عفونت‌ها یا التهاب ایجاد می‌شود و عوارضی مانند درد مزمن شکمی، یبوست، نفخ و حتی انسداد روده دارد. اگر شما نیز از دردهای شکمی مزمن رنج می‌برید و به دنبال یافتن علت آن هستید، این مقاله می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد چسبندگی روده، علل بروز آن، علائم، روش‌های تشخیص و درمان این عارضه در اختیار شما قرار دهد. با مطالعه این مقاله، می‌توانید اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد سلامت خود و انتخاب بهترین روش درمانی را کسب کنید.
چسبندگی روده چیست؟
چسبندگی روده به تشکیل نوارهای بافتی در داخل شکم گفته می‌شود که این نوارها معمولاً بین حلقه‌های روده و یا بین روده‌ها و سایر اندام‌های شکمی ایجاد می‌شوند. این نوارها مانند چسب عمل کرده و باعث چسبیدن اندام‌ها به یکدیگر می‌شوند. چسبندگی روده معمولاً در اثر جراحی‌های شکمی، عفونت‌ها یا التهاب ایجاد می‌شود و باعث بروز مشکلاتی مانند درد شکمی، یبوست، نفخ و حتی انسداد روده می‌شود.
به زبان ساده‌تر، تصور کنید داخل شکم شما چندین رشته نخ وجود دارد که اندام‌هایتان را به هم وصل کرده است. این رشته‌ها همان چسبندگی‌های روده هستند که در برخی افراد باعث ایجاد مشکل می‌شوند.
علائم چسبندگی روده
علائم چسبندگی روده به شدت و محل چسبندگی بستگی دارد و در افراد مختلف متفاوت است. برخی از شایع‌ترین علائم چسبندگی روده عبارت‌اند از:
- درد شکمی: این نوع درد معمولاً مزمن است و در قسمت‌های مختلف شکم احساس می‌شود. شدت درد می‌تواند خفیف تا شدید باشد.
- تغییرات در عادات روده: یبوست، اسهال یا تغییر در الگوی دفع مدفوع از علائم شایع چسبندگی روده است.
- نفخ و گاز: تجمع گاز در روده به دلیل انسداد جزئی باعث نفخ و احساس پری می‌شود.
- تهوع و استفراغ: در موارد شدیدتر، چسبندگی روده می‌تواند باعث تهوع و استفراغ شود.
- کاهش اشتها و وزن: به دلیل اختلال در هضم و جذب مواد غذایی، فرد دچار کاهش اشتها و وزن می‌شود.
- خستگی و ضعف عمومی: این علائم به دلیل اختلال در عملکرد روده و جذب مواد مغذی ایجاد می‌شود.
علت چسبندگی روده
شایع‌ترین علت چسبندگی روده، جراحی‌های شکمی است. در حین جراحی، بافت‌های شکم آسیب دیده و در فرایند بهبودی، در قسمت جراحی بافت اسکار ایجاد شده که باعث چسبندگی بین اندام‌ها می‌شود. عوامل دیگری که می‌توانند به چسبندگی روده منجر شوند عبارت‌اند از:
- عفونت‌های شکمی: عفونت‌هایی مانند آپاندیسیت، التهاب لگن و پریتونیت می‌توانند باعث التهاب و ایجاد چسبندگی شوند.
- التهاب: بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو، پرتودرمانی و برخی بیماری‌های زنان مانند اندومتریوز می‌توانند به التهاب و در نتیجه چسبندگی منجر شوند.
- تومورها: تومورهای روده و اندام‌های مجاور می‌توانند باعث ایجاد چسبندگی شوند.
- سایر عوامل: دیورتیکولیت، فتق، سنگ‌های صفراوی، یبوست مزمن و برخی داروها نیز می‌توانند در ایجاد چسبندگی نقش داشته باشند.
در مورد دیورتیکولیت و علائم آن بیشتر بخوانید.
چسبندگی روده چگونه می‌تواند باعث انسداد روده شود؟
هرگونه التهاب، عفونت یا زخم در داخل شکم یا پوشش صفاقی (لایه داخلی شکم)، از جمله اندومتریوز، می‌تواند منجر به ایجاد چسبندگی در شکم و روده شود. جراحی‌های شکمی، چه به صورت لاپاراسکوپی (جراحی با برش‌های کوچک) و چه لاپاراتومی (جراحی باز با برش بزرگ)، یکی از عوامل اصلی ایجاد چسبندگی هستند.
پس از جراحی، خشک شدن زخم‌ها، تماس اندام‌های داخلی با ابزارهای جراحی و باقی ماندن لخته‌های خون باعث التهاب و عفونت شده و در نهایت به تشکیل بافت اسکار و چسبندگی منجر می‌شود. چسبندگی‌های روده می‌توانند عوارض جدی مانند انسداد روده، درد مزمن و حتی ناباروری در زنان را به دنبال داشته باشند.
چسبندگی‌ها می‌توانند در هر نقطه از حفره شکمی، از جمله روده‌ها، اندام‌های گوارشی، کلیه‌ها، غدد فوق کلیوی، پانکراس، طحال، کبد و اندام‌های تولید مثلی زنان ایجاد شوند. انسداد روده ناشی از چسبندگی خطرناک بوده و نیاز به مراجعه به پزشک متخصص دارد.
تشخیص چسبندگی روده
پزشک از شما درباره علائم و بیماری‌های قبلی‌تان سوال خواهد پرسید. علائمی مثل درد شکم و عمل‌های قبلی شکم، می‌تواند پزشک را به چسبندگی شکم مشکوک کند. با وجود اینکه عکس‌برداری نمی‌تواند چسبندگی‌ها را به طور مستقیم نشان دهد، اما انسداد روده که به خاطر چسبندگی ایجاد شده باشد را نشان می‌دهد. همچنین پزشک با استفاده از عکس سی‌تی‌اسکن انسداد روده کوچک را می‌تواند تشخیص دهد. سی‌تی‌اسکن همچنین شدت انسداد را مشخص می‌کند. برای بررسی انسداد در رحم یا لوله‌های فالوپ، از آزمایشی به نام هیستروسالپنگوگرافی استفاده می‌شود. در ادامه به توضیح انواع روش‌های تشخیص چسبندگی روده خواهیم پرداخت.
معاینه فیزیکی
معاینه فیزیکی اولین قدم برای تشخیص چسبندگی روده است. پزشک با لمس شکم، به دنبال حساسیت، توده یا سفتی می‌گردد که نشانه التهاب، عفونت یا چسبندگی است. همچنین با گوش دادن به صداهای شکم، به اختلالات احتمالی در حرکت روده پی می‌برد. تغییراتی مانند کاهش صدا یا افزایش صداهای روده نشان‌دهنده انسداد یا التهاب است. علاوه بر این، پزشک قوام شکم، اندازه کبد و طحال را نیز بررسی می‌کند. برای تشخیص قطعی چسبندگی روده، معمولاً به آزمایش‌های تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها نیز نیاز است.
آزمایش‌های تصویربرداری
برای تشخیص دقیق چسبندگی روده، از روش‌های مختلف تصویربرداری استفاده می‌شود. اشعه ایکس شکم می‌تواند انسدادهای روده را نشان دهد. سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصاویری دقیق از اندام‌های داخلی شکم ارائه می‌دهد و به تشخیص چسبندگی‌ها، ارزیابی جریان خون و اندازه‌گیری ضخامت دیواره روده کمک می‌کند. توموگرافی کامپیوتری (CT scan) تصویری سه بعدی از شکم و لگن ارائه می‌دهد و به پزشک اجازه می‌دهد تا چسبندگی‌ها، تومورها و سایر مشکلات شکمی را با دقت بیشتری تشخیص دهد. تصویربرداری(MRI) نیز تصاویری با جزئیات بالا از بافت‌های نرم ارائه می‌دهد و به تشخیص چسبندگی‌های پیچیده و ارزیابی بافت نرم اطراف روده کمک می‌کند. انتخاب روش تصویربرداری مناسب به علائم بیمار، سابقه پزشکی و نظر پزشک بستگی دارد.
آزمایش خون
آزمایش خون در تشخیص چسبندگی روده نقش مکمل دارد. اگرچه به طور مستقیم چسبندگی‌ها را نشان نمی‌دهد، اما به تشخیص وجود عفونت، التهاب یا کم‌خونی کمک می‌کند. برای مثال، اگر چسبندگی منجر به انسداد روده و عفونت شود، آزمایش خون افزایش گلبول‌های سفید را نشان می‌دهد که نشانه عفونت است. همچنین، آزمایش خون می‌تواند به بررسی عملکرد کلیه‌ها و کبد و تشخیص کم‌خونی کمک کند.
تشخیص افتراقی
پزشک برای تشخیص قطعی چسبندگی روده، باید سایر بیماری‌هایی که علائم مشابهی دارند را نیز در نظر بگیرد. این بیماری‌ها شامل سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، آپاندیسیت، فتق، تومورهای روده و اندومتریوز هستند.
آزمایش‌های دیگر
برای تشخیص قطعی و دقیق چسبندگی روده، گاهی اوقات به روش‌های تهاجمی‌تر نیاز است. باریم انما یکی از این روش‌ها است که در آن ماده حاجب باریم برای پوشش دادن روده بزرگ استفاده می‌شود و سپس با استفاده از اشعه ایکس از روده تصویربرداری می‌شود. این روش به ویژه برای تشخیص انسداد در روده بزرگ مفید است. روش دیگری که به طور مستقیم چسبندگی‌ها را نشان می‌دهد، لاپاراسکوپی است. در این روش، با استفاده از یک دوربین کوچک، داخل شکم بررسی می‌شود و پزشک چسبندگی‌ها را به طور مستقیم مشاهده و در صورت نیاز، آن‌ها را خارج می‌کند.
درمان چسبندگی روده
درمان چسبندگی روده به شدت آن بستگی دارد. در موارد خفیف، با تغییر رژیم غذایی، مصرف داروهای خاص و انجام فیزیوتراپی بیمار بهبود پیدا می‌کند، اما در موارد شدیدتر، معمولاً به جراحی نیاز است تا چسبندگی‌ها از بین بروند. خوددرمانی چسبندگی روده بسیار خطرناک است. داروهای گیاهی یا خانگی و حتی برخی از داروهای بدون نسخه می‌توانند وضعیت بیماری را بدتر کنند. اگر علائمی مانند درد شدید شکم، یبوست طولانی مدت یا استفراغ دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم، تشخیص دقیق را داده و درمان مناسب را برای شما تجویز می‌کند. در ادامه به توضیح روش‌های درمانی چسبندگی روده خواهیم پرداخت.
گاواژ
گاواژ روشی است که در آن از طریق لوله‌ای که از دهان یا بینی به معده وصل می‌شود، به بیمار غذا داده می‌شود. همچنین، برای خارج کردن گازها و مواد زائد از روده، از لوله دیگری استفاده می‌شود که از راه مقعد وارد بدن می‌شود.
این روش معمولاً زمانی استفاده می‌شود که بیمار به دلیل انسداد روده نتواند به طور طبیعی غذا بخورد. اما گاواژ می‌تواند خطراتی هم داشته باشد، از جمله سوراخ شدن روده.
دارودرمانی
دارودرمانی در درمان چسبندگی روده نقش مهمی دارد. انتخاب دارو به علت ایجاد چسبندگی، شدت علائم و وجود عوارض جانبی بستگی دارد. در مواردی که چسبندگی ناشی از دارویی خاص باشد، قطع آن دارو اولویت دارد. برای بهبود عملکرد روده، داروهایی مانند متوکلوپرامید، مکمل‌های غذایی، مسهل‌ها و ملین‌ها تجویز می‌شوند. در صورت وجود عفونت، آنتی‌بیوتیک‌ها و برای کاهش درد، مسکن‌ها تجویز خواهند شد. همچنین، داروهایی مانند داروهای ضدالتهاب غیر‌استروئیدی برای کاهش التهاب و چسبندگی پس از جراحی استفاده می‌شوند. در مواردی مانند سندرم اوگیلوی، داروی نئوستیگمین تجویز می‌شود. به طور کلی، انتخاب نوع و دوز داروها باید توسط پزشک متخصص تعیین شود.
جراحی
جراحی معمولاً آخرین گزینه برای درمان انسداد روده است و زمانی انجام می‌شود که روش‌های دیگر موثر نبوده یا شرایط بیمار وخیم باشد. دلایل رایج برای جراحی شامل چسبندگی‌های شدید، تومورها، فتق و پیچ خوردگی روده است. روش‌های جراحی شامل لاپاراسکوپی (جراحی کم‌تهاجم با برش‌های کوچک)، جراحی باز (لاپاراتومی) و استفاده از ابزارهای مخصوص برای آزادسازی چسبندگی‌ها است.
لاپاراسکوپی
در لاپاراسکوپی، جراح با ایجاد چند برش کوچک در شکم، ابزارهای جراحی و یک دوربین کوچک را وارد حفره شکمی می‌کند. با استفاده از این ابزارها، جراح چسبندگی‌های ایجاد شده در روده را به طور دقیق مشاهده و آزاد می‌کند. مزیت اصلی لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز، برش‌های کوچکتر، درد کمتر، بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عفونت است. همچنین، از آنجایی که در این روش از برش‌های بزرگ استفاده نمی‌شود، احتمال ایجاد چسبندگی‌های جدید نیز کاهش می‌یابد. به طور کلی، لاپاراسکوپی به عنوان روشی ایمن و موثر برای درمان چسبندگی روده شناخته می‌شود و به بیماران امکان می‌دهد سریع‌تر به زندگی روزمره خود بازگردند.
در مورد لاپاراسکوپی سرطان روده نیز بخوانید.
لاپاراتومی
لاپاراتومی یا جراحی باز شکم، روشی سنتی‌تر برای درمان چسبندگی‌های روده است. در این روش، جراح یک برش بزرگ در شکم ایجاد می‌کند تا به طور مستقیم به اندام‌های داخلی دسترسی پیدا کند. سپس، چسبندگی‌های ایجاد شده در روده را به صورت دستی و با استفاده از ابزارهای جراحی آزاد می‌کند. در مواردی که چسبندگی‌ها بسیار گسترده یا پیچیده باشند و یا روش‌های کم‌تهاجم مانند لاپاراسکوپی امکان‌پذیر نباشد، از لاپاراتومی استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به عنوان یک روش مکمل در درمان چسبندگی روده نقش موثری ایفا می‌کند. گرچه فیزیوتراپی نمی‌تواند چسبندگی‌های ایجاد شده را به طور کامل از بین ببرد، اما با تکنیک‌هایی مانند ماساژ بافت نرم، تمرینات کششی و تحریکات الکتریکی به کاهش درد، بهبود حرکت روده و کاهش سفتی عضلات شکمی کمک می‌کند. این روش‌ها باعث افزایش جریان خون در ناحیه شکم شده و به بهبود روند بهبودی کمک می‌کنند.
پانسمان آمینیون
پانسمان آمینیون که از لایه داخلی جفت انسان تهیه می‌شود، به دلیل خواص ضدالتهابی، ترمیم‌کنندگی و ضدچسبندگی، به عنوان یک گزینه درمانی نوین برای پیشگیری و درمان چسبندگی‌های روده مورد توجه قرار گرفته است. این پانسمان با ایجاد یک محیط مرطوب و غنی از فاکتورهای رشد، به بهبود ترمیم بافت و کاهش تشکیل چسبندگی کمک می‌کند. در عمل جراحی، پانسمان آمینیون بر روی نواحی با خطر بالای چسبندگی قرار داده می‌شود تا از تشکیل چسبندگی‌های جدید جلوگیری کند. همچنین، این پانسمان در درمان چسبندگی‌های ایجاد شده نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، استفاده از پانسمان آمینیون هنوز در مراحل تحقیقاتی است و مطالعات بیشتری برای اثبات کامل مزایای آن مورد نیاز است.
پیشگیری از چسبندگی روده
چسبندگی روده عارضه‌ای است که معمولاً پس از جراحی‌های شکمی رخ می‌دهد و منجر به درد مزمن، انسداد روده و عوارض جدی دیگر می‌شود. خوشبختانه، می‌توان با انجام برخی اقدامات پیشگیرانه، خطر ابتلا به این عارضه را کاهش داد. اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر هستند:
- تکنیک‌های جراحی کم تهاجمی: استفاده از روش‌هایی مانند لاپاراسکوپی به جای جراحی باز به طور قابل توجهی خطر چسبندگی را کاهش می‌دهد، زیرا در این روش برش‌های جراحی کوچکتر بوده و دست‌کاری بافت‌های شکمی کمتر است.
- استفاده از مواد ضد چسبندگی: در حین جراحی، استفاده از مواد ضد چسبندگی مانند پانسمان‌های آمینیون یا سایر پوشش‌های محافظ به کاهش تشکیل چسبندگی کمک می‌کند.
- کنترل دقیق خونریزی: خونریزی در حین جراحی خطر تشکیل چسبندگی را افزایش می‌دهد. بنابراین، کنترل دقیق خونریزی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- جلوگیری از عفونت: عفونت در محل جراحی روند بهبودی را کند کرده و خطر تشکیل چسبندگی را افزایش می‌دهد. بنابراین، رعایت اصول استریلیزاسیون در حین جراحی و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت لزوم، بسیار مهم است.
- فیزیوتراپی: انجام تمرینات فیزیوتراپی پس از جراحی می‌تواند به بهبود حرکت روده و کاهش خطر تشکیل چسبندگی کمک کند.
کلام پایانی
چسبندگی روده عارضه‌ای است که اگرچه رایج است اما کیفیت زندگی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. با پیشرفت تکنولوژی ، روش‌های تشخیصی و درمانی این عارضه بهبود یافته‌اند. از جراحی‌های کم‌تهاجمی تا درمان‌های مکمل مانند فیزیوتراپی، گزینه‌های متنوعی برای مدیریت چسبندگی روده در دسترس است. با این حال، پیشگیری همچنان بهترین درمان است. رعایت اصول بهداشتی، انتخاب سبک زندگی سالم و پیگیری منظم چکاپ‌های پزشکی، می‌تواند خطر ابتلا به چسبندگی روده را به حداقل برساند.
دیدگاهتان را بنویسید