فیستول مقعدی: علت‌، تشخیص و روش‌های درمانی

فیستول مقعدی نوعی بیماری رایج است که می‌تواند زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری به دلیل ارتباط غیرطبیعی بین ناحیه داخلی کانال مقعد و پوست اطراف آن ایجاد می‌شود و اغلب با درد، ترشحات مزمن و ناراحتی‌های شدید همراه است. درمان فیستول مقعدی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و نیاز به تشخیص دقیق و انتخاب روش مناسب درمانی دارد. در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان فیستول مقعدی پرداخته خواهد شد تا اطلاعات جامع و کاملی برای مدیریت این بیماری ارائه دهیم.

فیستول چیست؟

فیستول مقعدی یک مجرای غیرطبیعی است که از داخل مقعد به پوست خارج از آن گسترش می‌یابد. این مجرا معمولاً در بخش بالایی مقعد، جایی که غدد مقعدی قرار دارند، ایجاد می‌شود. زمانی که این غدد عفونت می‌کنند، ترشحات ناشی از عفونت می‌توانند باعث ایجاد فیستول شوند. این بیماری یکی از انواع بیماری‌های مقعدی است. گاهی اوقات فیستول مقعدی نیز به عنوان فیستول پری‌آنال شناخته می‌شود. پری‌آنال به معنای منطقه اطراف مقعد است. فیستول یک وضعیت نسبتاً رایج در ناحیه مقعد و راست‌روده است. این مشکل در مردان دو برابر شایع‌تر از زنان است. حدود نیمی از افرادی که دچار عفونت غدد مقعدی می‌شوند، دچار فیستول نیز می‌شوند. ۷۵ درصد از موارد فیستول‌های مقعدی ناشی از عفونت غددی هستند که آبسه را تشکیل می‌دهد.

به نقل از وب‌سایت کلیولند کلینیک: درد شدید مقعد می‌تواند هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی آزار دهنده باشد. نه تنها این بیماری می‌تواند هنگام نشستن اذیت کننده باشد؛ بلکه در جریان گذاشتن این بیماری با پزشک هم سخت است. اما در نظر داشته باشید که بیماری‌های مقعدی هم مانند بیماری‌های دیگر نیاز به توجه و پیگیری دارند. در صورتی که از بیماری فیستول رنج می‌برید توجه داشته باشید هرچقدر برای درمان زودتر اقدام کنید احتمال بهبودی شما بالاتر می‌رود.

علت ایجاد فیستول

شایع‌ترین علت فیستول مقعدی، آبسه پری‌آنال است که معمولاً به دلیل عفونت غده‌های مقعدی ایجاد می‌شود. آبسه یک کیسه پر از عفونت است که در محل فیستول تشکیل می‌شود و برای درمان این نوع آبسه، عفونت موجود در کیست باید تخلیه شود. گاهی اوقات، پزشک یک کانال تخلیه برای درمان آبسه ایجاد می‌کند، اما اغلب زخم به طور کامل بهبود نمی‌یابد و منجر به ایجاد فیستول می‌شود. علت‌های رایج فیستول مقعدی عبارت‌اند از:

• بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون
• عفونت‌های مقاربتی مقعدی
• سل که مقعد را تحت تاثیر قرار می‌دهد
• آسیب‌های ناشی از ضربه یا سابقه جراحی در مقعد
• پرتودرمانی برای سرطان در ناحیه لگن
• اکتینومایکوزیس، یک عفونت باکتریایی نادر که آبسه‌هایی در ناحیه پری‌آنال ایجاد می‌کند
• هیدرادنیت چرکی، یک بیماری التهابی مزمن پوست که آبسه‌هایی در ناحیه پری‌آنال ایجاد می‌کند

علائم فیستول

فیستول مقعدی علائمی دارد که می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد. شناخت و تشخیص این علائم لازم است تا بتوانید به موقع به پزشک مراجعه کنید و درمان مناسب را دریافت کنید. برخی از علائم رایج فیستول مقعدی عبارت‌اند از:

• درد در ناحیه مقعد: این درد با حرکت یا نشستن تشدید می‌شود.
• تورم و قرمزی: در اطراف محل فیستول، پوست متورم و قرمز می‌شود.
• ترشح چرکی یا خون‌آلود: امکان دارد ترشحاتی از فیستول بیرون بیاید که اغلب بو و رنگ ناخوشایندی دارند.
• خارش و سوزش مقعد: ناحیه مقعد به دلیل ترشحات و التهاب، دچار خارش و سوزش می‌شود.
• تب و حس ضعف: در برخی موارد، فرد به دلیل عفونت مرتبط با فیستول دچار تب و ضعف عمومی نیز می‌شود.
• ایجاد سوراخ در پوست نزدیک مقعد: این سوراخ به عنوان مسیر خروجی چرک و عفونت عمل می‌کند.

عوامل خطر فیستول

فاکتورهای خطر ابتلا به فیستول مقعدی شامل جنسیت، سابقه آبسه پری‌آنال، بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون، سابقه جراحی یا پرتودرمانی در ناحیه پری‌آنال، ضعف سیستم ایمنی، و عفونت‌های مقاربتی مزمن از جمله بیماری ایدز، هستند. این عوامل می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم منجر به ایجاد فیستول مقعدی شوند که یک اختلال معمول در منطقه آنورکتال است و نیازمند توجه و درمان جدی است.

عوارض فیستول

فیستول مقعدی می‌تواند عوارض جدی و ناراحت‌کننده‌ای به همراه داشته باشد. یکی از شایع‌ترین عوارض این بیماری، عفونت‌های مکرر در ناحیه مقعد است که باعث درد و تورم می‌شود. ترشحات چرکی و بوی ناخوشایند نیز از دیگر مشکلات مرتبط با فیستول مقعدی هستند. در مواردی که درمان به‌ موقع انجام نشود، عفونت می‌تواند به بافت‌های اطراف گسترش یافته و منجر به تشکیل آبسه‌های مزمن شود. همچنین، فیستول‌های پیچیده‌تر می‌توانند باعث بی‌اختیاری مدفوع شوند، که این وضعیت تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماری می‌گذارد. بنابراین، برای جلوگیری از بروز این عوارض، تشخیص و درمان سریع فیستول مقعدی اهمیت بالایی دارد.

انواع فیستول

فیستول‌ها به طور کلی بر اساس مسیر و مکان شکل‌گیری‌شان دسته‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی‌ها بر اساس مسیر طولانی یا کوتاه، عمیق یا سطحی بودن فیستول‌ها متفاوت بوده و در تشخیص و درمان این بیماری مهم هستند. در ادامه مقاله هریک از انواع بیماری فیستول را نام برده و به طور کامل توضیح می‌دهیم.

فیستول فرجی (Anal Fistula)

این نوع فیستول اغلب به دنبال آبسه مقعدی (Perianal Abscess) شکل می‌گیرد. آبسه مقعدی که پر از مایعات التهابی است، می‌تواند یک مسیر یا تونل از داخل مقعد به پوست خارجی ایجاد کند. فیستول فرجی می‌تواند دارای یک یا چند دریچه بیرونی باشد که با ترشحات مایع التهابی پر می‌شوند.

فیستول فرج ترانسفینکتری (Transsphincteric Fistula)

این نوع فیستول از داخل مقعد شروع می‌شود و از تمام عضلات محیطی مقعد (شکمی و داخلی) عبور می‌کند تا به پوست خارجی برسد. این نوع فیستول معمولاً شامل دو دریچه است: یکی در داخل مقعد و دیگری روی پوست.

فیستول فرج ترانسفینکتری بازونترانسفینکتری (Suprasphincteric Fistula)

این نوع فیستول از داخل مقعد شروع می‌شود و از زیر عضلات محیطی مقعد عبور می‌کند. سپس به بخش بالایی اطراف مقعد (بین پوست خارجی و عضلات مقعد) می‌رسد و در آنجا باز می‌شود.

فیستول فرج اینترسفینکتری (Intersphincteric Fistula)

این نوع فیستول در داخل عضلات محیطی مقعد (بین عضله خارجی و داخلی مقعد) شکل می‌گیرد و از داخل به پوست خارجی کشیده می‌شود. این فیستول معمولاً دارای دریچه در داخل مقعد و یک دریچه در قسمت خارجی پوست است.

فیستول فرج اسکرتون (Extrasphincteric Fistula)

این نوع فیستول از داخل مقعد شروع می‌شود و از تمام عضلات محیطی مقعد به پوست خارجی تونل ایجاد می‌کند. این نوع فیستول نسبتاً نادر است و پیچیده‌ترین نوع فیستول به شمار می‌رود.

تشخیص فیستول

به منظور تشخیص فیستول مقعدی، متخصصان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که شامل بررسی فیزیکی و استفاده از دستگاه‌های مختلفی مانند آنوسوکوپ یا پروکتوسکوپ می‌شود. در این روش، ابتدا دهانه خروجی فیستول به بیرون بررسی می‌شود، و سپس برای یافتن دهانه ورودی داخلی آن در داخل مقعد، از آنوسکوپ یا پروکتوسکوپ استفاده می‌شود. همچنین پزشک برای تصویربرداری دقیق‌تر از منطقه مقعدی، از تزریق پراکسید هیدروژن به دهانه خروجی بیرونی فیستول استفاده می‌کند تا با تشکیل حباب‌های فوم، عفونت را در منشأ فیستول شناسایی کند و مکان دقیق دهانه ورودی داخلی را مشخص کند.

همچنین پزشک امکان دارد نیاز به انجام تست‌های تصویربرداری (رادیولوژی) داشته باشد تا مسیر فیستول را بررسی کند. این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:

• MRI (تصویربرداری مغناطیسی): نوعی تصویر برداری غیر تهاجمی که جزئیات دقیقی ارائه می‌دهد و به پزشکان کمک می‌کند تا از مسیر تونل فیستول تصویربرداری کنند و همچنین ارتباط فیستول با عضلات و اعضای دیگر را بررسی کنند.
• سونوگرافی داخلی: این تست به عنوان یک جایگزین برای MRI با استفاده از دوربین و پروب سونوگرافی کوچک داخل مقعد انجام می‌شود.
• فیستولوگرافی: در این روش، پس از تزریق مایع رنگی به فیستول، پزشک تصویر فیستول را می‌گیرد تا مسیر دقیق فیستول را مشخص کند.

روش‌های درمانی فیستول

روش‌های درمانی فیستول بسته به نوع و مکان فیستول، شدت علائم و وضعیت عمومی بیمار انتخاب می‌شوند و می‌توانند با ترکیبی از روش‌های درمانی دیگر برای بهترین نتیجه ترکیب شوند. روش‌های‌درمانی رایج فیستول شامل موارد زیر هستند:

• درمان آبسه مقعدی: در صورت وجود آبسه مقعدی، این بیماری با استفاده از داروها و در موارد شدید‌تر، با ساتفاده از لیزر درمانی آبسه مقعدی یا جراحی درمان می‌شود.
• جراحی جهت حذف فیستول: جراحی برای برداشتن یا بستن فیستول و همچنین پیشگیری از بازگشت بیماری لازم باشد.
• استفاده از داروهای ضد التهابی: مصرف داروهای ضد التهابی می‌تواند به عنوان درمان اولیه یا در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی برای کاهش التهاب و درد در اطراف فیستول مورد استفاده قرار گیرد.
• استفاده از داروهای تسکین‌دهنده: استفاده از داروهای تسکین‌دهنده می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی مرتبط با فیستول کمک کند.
• استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در مواردی که عفونت موجود باشد، می‌تواند به کنترل عفونت و جلوگیری از بازگشت آن کمک کند.
• داشتن رژیم غذایی سالم: تغییر در رژیم غذایی، افزایش مصرف فیبر و مایعات، و همچنین فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود وضعیت عمومی بیمار کمک کند و به درمان کمک کند.
• مراجعه منظم به پزشک: پیگیری منظم و مانیتورینگ بیمار توسط پزشک می‌تواند در تشخیص زودهنگام ترشحات و تغییرات بیماری کمک کند.

پیشگیری از فیستول

روش‌های پیشگیری از فیستول مقعدی شامل رعایت بهداشت شخصی با شستشوی منظم منطقه پیرامونی، مدیریت عوامل خطر از جمله کنترل بیماری‌های التهابی روده، تقویت سیستم ایمنی بدن، پیگیری منظم با پزشک برای تشخیص زود هنگام آبسه‌ مقعدی و رعایت رژیم غذایی با افزایش مصرف فیبر و مایعات هستند. این روش‌ها با هدف کاهش خطر ایجاد یا تشدید فیستول مقعدی تجویز می‌شوند و می‌توانند بهبودی بیمار را تسریع کنند.

کلام پایانی

فیستول مقعدی یک مشکل پیچیده و اذیت‌کننده است که نیازمند تشخیص و درمان دقیق و به موقع است. از آنجایی که این حالت می‌تواند به مشکلات جدی مانند عفونت مزمن و حتی سرطان منجر شود، شناخت زودهنگام علائم و مراجعه به پزشک برای درمان موثر و جلوگیری از عود مجدد بسیار حیاتی است. در این راستا، دکتر قاسمیان، فوق تخصص جراحی کولون و رکتوم، با تجربه و تخصص فراوان در زمینه درمان‌های جراحی و غیر جراحی فیستول مقعدی، بهترین گزینه برای مشاوره و درمان است. روش‌های درمانی شامل داروها، جراحی و ترکیباتی انتخاب می‌شوند که هدف آن‌ها از بین بردن فیستول، بهبود علائم و کاهش خطرات آتی است. با مراجعه به دکتر قاسمیان، می‌توانید از تشخیص دقیق و درمان موثر برای بهبود وضعیت خود اطمینان حاصل کنید.

سوالات متداول