فیشر مقعدی (شقاق):علل،علائم و درمان

فیشر مقعدی یا شقاق مقعدی، ترک یا پارگی کوچک در بافت مقعد است که باعث درد شدید و خونریزی هنگام دفع مدفوع می‌شود. این عارضه معمولاً ناشی از عبور مدفوع سفت و بزرگ بوده و می‌تواند با یبوست یا اسهال مزمن همراه باشد. فیشر‌‌مقعدی در هر سنی رخ می‌دهد و درمان آن شامل تغییرات رژیم غذایی، استفاده از ملین‌ها، و در موارد شدیدتر، درمان‌های پزشکی یا جراحی است. شناخت علائم و علل این بیماری و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند. در ادامه مقاله به بررسی روش‌های درمانی، علائم و خطرات خواهیم پرداخت.

فیشر مقعدی چیست؟

فیشر مقعدی یا شقاق مقعدی، یک ترک یا پارگی کوچک در بافت مقعد است که می‌تواند باعث درد شدید و خونریزی در هنگام دفع مدفوع شود. این بیماری یکی از انواع بیماری‌های مقعدی است و معمولاً به دلیل عبور مدفوع سفت و بزرگ ایجاد می‌شود. همچنین امکان دارد با یبوست یا اسهال مزمن همراه باشد. علائم فیشر مقعدی شامل درد شدید در هنگام دفع، خارش و سوزش در ناحیه مقعد و خونریزی مقعدی است. درمان‌های مختلفی برای فیشر مقعدی وجود دارد که از تغییرات در رژیم غذایی، استفاده از ملین‌ها و حمام‌های نشیمن گرفته تا استفاده از پمادهای موضعی و در موارد شدیدتر جراحی را شامل می‌شود. پیشگیری از یبوست با مصرف فیبر کافی، آب زیاد و فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این مشکل کمک کند.

به نقل از سایت کلیولند کلینیک: فیشر مقعدی بیماری رایج و کم خطری است، اما د‌ر‌نظر داشته باشید که این بیماری می‌تواند دردناک باشد. همچنین اکثر موارد بیماری فیشر مقعدی با مراقبت‌های شخصی طی چند روز یا چند هفته بهبود می‌یابند.

دلایل ایجاد فیشر مقعدی

فیشر‌مقعدی به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل، عبور مدفوع سفت و بزرگ است که باعث کشیدگی و پارگی بافت مقعد می‌شود. یبوست مزمن که باعث می‌شود افراد هنگام دفع مدفوع به‌شدت به بدن فشار بیاورند، نیز می‌تواند به این عارضه منجر شود. اسهال مکرر که باعث تحریک و التهاب پوشش مقعد می‌شود، از دیگر عوامل ایجاد فیشر‌مقعدی است. علاوه بر این، آسیب‌های ناشی از زایمان، برخی بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو، و حتی نشستن طولانی‌مدت نیز می‌توانند در ایجاد فیشر‌مقعدی نقش داشته باشند.

علائم فیشر مقعدی

فیشر مقعدی می‌تواند علائم بسیاری داشته باشد. این عارضه معمولاً با درد شدید، به خصوص هنگام اجابت مزاج، همراه است. از دیگر علائم شقاق مقعدی می‌توان به خونریزی مقعدی (خون روشن روی دستمال توالت)، خارش و سوزش در ناحیه مقعد، و مشاهده یک برآمدگی کوچک در اطراف مقعد اشاره کرد. درد ناشی از شقاق معمولاً پس از اجابت مزاج تشدید شده و ممکن است چند ساعت ادامه یابد. در برخی موارد، شقاق مقعدی بدون درد است اما همچنان باعث خونریزی می‌شود. سایر علائم فیشر مقعدی به شرح زیر هستند:

• درد شدید هنگام اجابت مزاج: این درد معمولاً بسیار شدید و تیز است و ممکن است چند ساعت پس از دفع مدفوع نیز ادامه یابد.
• خونریزی مقعدی: خونریزی در شقاق مقعدی معمولاً به صورت خون روشن روی دستمال توالت دیده می‌شود.
• خارش و سوزش در ناحیه مقعد: این علائم به ویژه پس از اجابت مزاج و تمیز کردن ناحیه مقعد تشدید می‌شوند.
• مشاهده یک برآمدگی کوچک در اطراف مقعد: این برآمدگی در واقع یک زائده پوستی است که در اثر تلاش مداوم بدن برای ترمیم شقاق ایجاد می‌شود.
• درد هنگام نشستن: در برخی موارد، افراد مبتلا به شقاق مقعدی هنگام نشستن نیز احساس درد می‌کنند.
• تغییر در عادات دفع: شقاق مقعدی می‌تواند باعث تغییر در عادات دفع شود و فرد را به یبوست یا اسهال مبتلا کند.
• ترس از اجابت مزاج: به دلیل درد شدیدی که هنگام دفع مدفوع احساس می‌شود، افراد مبتلا به شقاق مقعدی ممکن است از اجابت مزاج بترسند و آن را به تأخیر بیندازند.

عوامل خطر فیشر مقعدی

عوامل خطر فیشر مقعدی شامل چندین فاکتور است که احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهند. یبوست مزمن و دفع مدفوع سخت و بزرگ از اصلی‌ترین عوامل خطر هستند، زیرا فشار زیاد به دیواره مقعد وارد می‌کنند و باعث ترک‌خوردگی آن می‌شوند. اسهال مزمن نیز می‌تواند مقعد را تحریک کرده و به ایجاد شقاق منجر شود. سایر عوامل خطر شامل بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو، بارداری و زایمان و رابطه جنسی مقعدی است. همچنین، افرادی که دچار ضعف عضلات مقعدی هستند یا جراحی‌های قبلی در ناحیه مقعد داشته‌اند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. رعایت رژیم غذایی مناسب و جلوگیری از یبوست و اسهال می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به فیشر مقعدی کمک کند.

عوارض فیشر مقعدی

فیشر مقعدی اگر به موقع و به درستی درمان نشود، می‌تواند منجر به چندین عارضه جدی شود. یکی از شایع‌ترین عوارض، تبدیل فیشر حاد به فیشر مزمن است که درمان آن دشوارتر بوده و نیاز به جراحی دارد. عفونت ناحیه مقعد نیز یکی دیگر از عوارض رایج فیشر‌مقعدی است، زیرا ترک‌های مقعدی می‌توانند ورود باکتری‌ها را تسهیل کرده و منجر به تشکیل آبسه یا فیستول شوند. فیستول مقعدی یک مجرای غیرطبیعی بین کانال مقعدی و پوست است که می‌تواند باعث درد و ترشح چرکی شود. همچنین، درد مزمن و خونریزی مداوم می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد و منجر به اضطراب و استرس روانی شود. در موارد نادر، اسپاسم مداوم عضلات مقعدی می‌تواند منجر به کاهش جریان خون به ناحیه و آسیب بیشتر به بافت‌ها شود. برای جلوگیری از این عوارض، تشخیص و درمان زودهنگام فیشر مقعدی بسیار مهم است.

تشخیص فیشر مقعدی

روش‌های تشخیصی مختلفی برای فیشر‌مقعدی وجود دارد. این روش‌ها شامل بررسی سابقه پزشکی، آنوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی هستند. در ادامه به توضیح هریک از این روش‌ها خواهیم پرداخت:

• بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک امکان دارد از شما درباره سابقه پزشکی خود سوالاتی بپرسد و معاینه فیزیکی انجام دهد که شامل بررسی ملایم منطقه مقعد است. اغلب، ترک یا زخم مقعد قابل رویت است.
• آنوسکوپی: آنوسکوپ یک دستگاه لوله‌ای است که وارد مقعد می‌شود تا به پزشک برای مشاهده مقعد و بخش رکتوم کمک کند.
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: در این روش، پزشک یک لوله انعطاف‌پذیر حامل دوربین کوچکی را وارد قسمت پایینی روده کوچک می‌کند. از این روش فقط برای افراد زیر ۴۵ سال استفاده می‌شود.
• کولونوسکوپی: این آزمایش شامل وارد کردن یک لوله انعطاف‌پذیر به مقعد است تا پزشک بتواند کل بخش کولن را بررسی کند. کولونوسکوپی فقط برای افراد بالای ۴۵ سال، مبتلا به سرطان کولن و دارای علائمی مانند درد شکم یا اسهال استفاده می‌شود.

درمان فیشر مقعدی

ترک‌های مقعدی معمولاً با مراقبت‌های خانگی طی چند هفته بهبود می‌یابند. برای کمک به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از ایجاد فشار بر ناحیه مقعد، می‌توانید مصرف فیبر و مایعات خود را افزایش دهید. همچنین، نشستن در آب گرم (به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه، چند بار در روز و به‌ویژه پس از دفع مدفوع) به تسکین درد و تسریع بهبودی کمک می‌کند. در صورتی که علائم پس از چند هفته ادامه داشته باشند، ممکن است به درمان‌های پیشرفته‌تری نیاز داشته باشید. به طور کلی، درمان فیشر مقعدی به دو دسته تقسیم می‌شود: درمان‌های غیر جراحی و درمان‌های جراحی. در ادامه، به بررسی جزئیات هر یک از این روش‌های درمانی خواهیم پرداخت.

روش‌های درمانی فیشر مقعدی بدون نیاز به جراحی

درمان فیشر مقعدی بدون جراحی شامل چندین روش است که توسط پزشک تجویز می‌شود. یکی از این روش‌ها، استفاده از نیتروگلیسیرین به‌صورت موضعی است که با افزایش جریان خون در ناحیه ترک، به تسریع بهبودی کمک می‌کند. همچنین، نیتروگلیسیرین باعث آرامش ماهیچه‌های مقعدی شده و درد را کاهش می‌دهد. کرم‌های موضعی مانند لیدوکائین نیز می‌توانند در کاهش درد مؤثر باشند. از دیگر روش‌های رایج، تزریق بوتولینوم توکسین A (بوتاکس) است که به منظور کاهش اسپاسم و نرم کردن عضلات مقعد استفاده می‌شود. علاوه بر این، داروهای کنترل فشار خون مانند نیفدیپین و دیلتیازم نیز می‌توانند برای آرام کردن ماهیچه‌های مقعد به کار روند. این داروها به صورت موضعی یا خوراکی تجویز می‌شوند، اما ممکن است عوارضی ایجاد کنند. معمولاً از این داروها زمانی استفاده می‌شود که نیتروگلیسیرین مؤثر نبوده یا عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد.

جراحی فیشر مقعدی

اگر شما دارای فیشر مقعدی مزمن باشید که در برابر دیگر درمان‌ها مقاوم است یا علائم شما شدید است، پزشک شما می‌تواند روش جراحی را توصیه کند. پزشکان معمولاً از یک روش به نام اسفینکتروتومی (LIS) استفاده می‌کنند. این روش شامل برش یک قسمت کوچک از ماهیچه اسفینکتر مقعد است. این تکنیک می‌تواند در بهبود و درمان فیشر، کاهش اسپاسم عضلات مقعد و درد موثر باشد. مطالعات نشان می‌دهند که جراحی به مراتب موثر تر از هر درمان دارویی برای فیشر مقعدی مزمن است. با این حال، جراحی احتمال کمی برای ایجاد ناتوانی مزمن در کنترل مدفوع دارد.

در مورد بهترین جراح شقاق نیز بخوانید.

پیشگیری از فیشر مقعدی

روش‌های پیشگیری از فیشر مقعدی شامل اقداماتی هستند که می‌توانند به کاهش خطر ایجاد این بیماری منجر شوند. قطعا پیشگیری از ابتلا به این بیماری، از درمان آن راحت‌تر است. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و اجتناب از انجام برخی از فعالیت‌ها می‌توانید از این بیماری پیشگیری کنید. روش‌های پیشگیری شامل موارد زیر هستند:

• مصرف غذاهای پر فیبر: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و غذاهای پر فیبر می‌تواند به بهبود عملکرد روده و پیشگیری از یبوست کمک کند و باعث کاهش فشار در هنگام دفع مدفوع شوند.
• مصرف مایعات: نوشیدن مقدار کافی آب و سایر مایعات، خشکی مدفوع را کاهش می‌دهد.
• ورزش منظم: فعالیت‌های ورزشی منظم مانند پیاده‌روی و شنا به بهبود عملکرد روده و کاهش احتمال یبوست کمک می‌کنند.
• استفاده از ملین‌ها: در مواقعی که یبوست دارید، استفاده از ملین‌ها برای نرم کردن مدفوع و کاهش فشار در هنگام دفع مدفوع می‌تواند مفید باشد.
• اجتناب از فشار زیاد در هنگام دفع مدفوع: فشار زیاد در هنگام دفع مدفوع می‌تواند باعث آسیب و پیشرفت فیشر مقعدی شود.

این اقدامات به طور کلی می‌توانند به پیشگیری از ایجاد فیشر مقعدی منجر شوند. در صورت وجود علائم مشکوک، به پزشک متخصص مراجعه کنید.

کلام پایانی