آبسه مقعدی: علت، علائم، تشخیص و درمان
آبسه مقعدی مجموعه‌ای موضعی از چرک در نزدیکی مقعد یا راست روده است که معمولاً در نتیجه عفونت در غده مقعدی ایجاد می‌شود. این بیماری باعث ناراحتی، درد و تورم در ناحیه آسیب دیده می‌شود. همچنین این بیماری علائم مختلفی دارد که بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر می‌گذارد. آبسه یا کیست مقعدی، در هر سنی رخ می‌دهد و تشخیص سریع و درمان مناسب برای جلوگیری از عوارض آن مهم است. اگر نگران هستید که به این بیماری مبتلا شده‌اید بهتر است بدانید که درمان این بیماری معمولا شامل تخلیه آبسه، مصرف آنتی بیوتیک و در برخی موارد جراحی است. ما در این مقاله علل، علائم، تشخیص و گزینه‌های درمانی این بیماری را بررسی می‌کنیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
آبسه مقعدی چیست؟
آبسه مقعدی یا پری آنال (Perianal Abscess) نوعی تجمع عفونت باکتریایی در نزدیکی مقعد است که باعث تشکیل کیست پر از چرک می‌شود. این وضعیت معمولاً بسیار دردناک است و با علائمی مانند: تورم، قرمزی و حساسیت در ناحیه مقعد همراه است. این بیماری معمولا به دلیل عفونت غدد مقعد، بیماری‌های التهابی روده، آسیب به مقعد و برخی عفونت‌های پوستی ایجاد می‌شود. معمولا برای درمان این بیماری از درمان‌هایی مانند: داروهای آنتی بیوتیک و جراحی استفاده می‌شود.
علائم آبسه مقعدی
آبسه پری آنال، مانند دیگر بیماری‌ها علائمی را به همراه دارد. این علائم تاثیر زیادی بر زندگی فرد دارند و باید در سریعترین زمان برای درمان آن‌ها اقدام کرد. مهم‌ترین علامت آبسه پری آنال درد است. این درد معمولا شدید است و با نشستن و در زمان اجابت مزاج نیز شدیدتر می‌شود. برخی از شایع‌ترین نشانه‌های آبسه پری آنال عبارتند از:
- درد
- تورم
- قرمزی
- احساس گرما
- تب و لرز
- درناژ
- احساس بیماری
علت آبسه مقعدی
بیشتر آبسه‌های پری آنال زمانی ایجاد می‌شوند که یکی از غدد موجود در داخل مقعد مسدود شده باشد. این غدد، که وظیفه ترشح مایعات را دارند، به دلیل جمع شدن باکتری یا مدفوع درونشان، دچار عفونت شده و منجر به تشکیل آبسه شوند. وجود تعداد زیادی از این غدد در ناحیه مقعد، احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهد. علل آبسه پری آنال عبارتند از:
- انسداد غدد مقعدی
- عفونت باکتریایی
- بیماری‌های التهابی روده
- آسیب به ناحیه مقعد
- ضعف سیستم ایمنی
- یبوست و دفع سخت مدفوع
- فیستول مقعدی
- بارداری
انسداد غدد مقعدی
یکی از اصلی‌ترین علل آبسه مقعدی، انسداد غدد کوچک مقعدی است. این غدد وظیفه تولید مایعات مخاطی را برای تسهیل دفع مدفوع دارند. زمانی که این غدد به دلیل التهاب یا عفونت مسدود می‌شوند، مایعات داخل آن‌ها تجمع پیدا کرده و باعث ایجاد عفونت و در نهایت آبسه می‌شود. انسداد غدد می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند فشار یا آسیب به ناحیه مقعد باشد.
عفونت باکتریایی
عفونت‌های باکتریایی از عوامل شایع بروز آبسه مقعدی هستند. معمولاً باکتری‌های طبیعی موجود در دستگاه گوارش یا پوست اطراف مقعد ممکن است به غدد یا بافت‌های اطراف مقعد نفوذ کنند و باعث ایجاد عفونت شوند. این باکتری‌ها شامل اشرشیا کلی (E. coli) و استافیلوکوک هستند. وقتی عفونت به یک ناحیه کوچک در اطراف مقعد محدود شود، می‌تواند به سرعت به یک آبسه تبدیل شود.
بیماری‌های التهابی روده
بیماریی مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو می‌توانند به عنوان یکی از علل آبسه مقعدی شناخته شوند. این بیماری‌های التهابی روده باعث التهاب مزمن در روده و ناحیه مقعد می‌شوند که می‌تواند به عفونت و آبسه منجر شود. در بیماران مبتلا به بیماری کرون، فیستول‌های مقعدی نیز رایج‌تر هستند که ممکن است به ایجاد آبسه‌های مکرر کمک کند.
آسیب به ناحیه مقعد
آسیب‌های مستقیم به ناحیه مقعد می‌تواند خطر تشکیل آبسه مقعدی را افزایش دهد. این آسیب‌ها می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند زخم‌های مقعدی، جراحی‌های مقعد، استفاده طولانی‌مدت از کاتتر، یا هر نوع فشار شدید به این ناحیه باشد. این نوع آسیب‌ها می‌توانند باکتری‌ها را به ناحیه وارد کرده و موجب عفونت شوند.
ضعف سیستم ایمنی
افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، مانند مبتلایان به دیابت، ایدز (HIV) یا کسانی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض خطر آبسه مقعدی قرار دارند. در این افراد، بدن توانایی کافی برای مقابله با عفونت‌های باکتریایی ندارد و این وضعیت می‌تواند منجر به ایجاد آبسه‌های شدید و عفونت‌های مکرر شود.
یبوست و دفع سخت مدفوع
یبوست شدید و دفع مدفوع سخت می‌تواند فشار زیادی به ناحیه مقعد وارد کند و منجر به بروز ترک‌های مقعدی یا تحریک غدد مقعدی شود. این وضعیت می‌تواند باعث التهاب و عفونت در این غدد شود و در نتیجه آبسه ایجاد کند. مدفوع سفت همچنین می‌تواند باکتری‌ها را به نواحی آسیب‌دیده وارد کرده و شرایط برای عفونت فراهم شود.
فیستول مقعدی
فیستول مقعدی که یک مسیر غیرطبیعی بین کانال مقعد و پوست اطراف مقعد است، می‌تواند به عفونت‌های مکرر و در نهایت آبسه‌های مقعدی منجر شود. این فیستول‌ها معمولاً به دلیل التهاب یا عفونت قبلی در ناحیه مقعد ایجاد می‌شوند و به عنوان یک عارضه از مشکلات دیگری مانند بیماری کرون شناخته می‌شوند.
بارداری
بارداری نیز می‌تواند یکی از علل آبسه‌های پری آنال باشد. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و فیزیکی در بدن زن باعث افزایش فشار بر ناحیه مقعد می‌شود. این فشار به انسداد غدد مقعدی منجر می‌شود و شرایط را برای عفونت و تشکیل آبسه مقدی در بارداری فراهم کند. همچنین، افزایش وزن و تغییرات در وضعیت بدنی می‌تواند به بروز یبوست و آسیب به ناحیه مقعد منجر شود، که خود این عوامل خطر آبسه مقعدی را افزایش می‌دهند. به همین دلیل، زنان باردار باید به علائم آبسه و سلامت ناحیه مقعد توجه داشته باشند و در صورت بروز مشکلات، به پزشک مراجعه کنند.
عوامل خطر آبسه مقعدی
آبسه مقعدی (Anal abscess) معمولاً در اثر عفونت در غده مقعد ایجاد می‌شود که باعث تشکیل مجموعه‌ای از چرک در نزدیکی مقعد یا راست روده می‌شود. برخی از عوامل خطر رایج برای ایجاد آبسه مقعدی شامل بیماری التهابی روده، بیماری کرون و عفونت‌های مقاربتی هستند. سایر عوامل خطر نیز شامل ضعف سیستم ایمنی، اقدامات بهداشتی ضعیف و یبوست مزمن می‌شوند.
برخی از عوامل دیگر مانند: رژیم غذایی کم فیبر و غذاهای فرآوری شده نیز باعث افزایش خطر ابتلا به آبسه مقعدی می‌شوند. علاوه‌بر این، تروما یا آسیب به مقعد مانند آسیب در زمان زایمان نیز باعث ایجاد آبسه در ناحیه مقعد می‌شود. شناخت زودهنگام عوامل خطر این بیماری به انتخاب درمان مناسب و مراقبت‌های پزشکی مناسب کمک می‌کند.
همچنین بخوانید که آیا آبسه مقعدی خطرناک است؟
عوارض درمان نشدن آبسه مقعدی
وجود کیست پر از چرک و عفونت در ناحیه مقعدف منجر به عوارض مختلفی برای بیمار می‌شود. برخی از این عوارض خطرناک هستند و باید در سریعترین زمان ممکن درمان شوند. همچنین آبسه پری آنال اگر به درستی درمان یا مدیریت نشود گاهی اوقات منجر به بروز عوارض شدیدتر می‌شود. به طور کلی عوارض این بیماری عبارتند از:
- عود آبسه: اگر علت زمینه‌ای مانند فیستول مقعدی در طول درمان برطرف نشود، خطر عود آبسه وجود دارد.
- تشکیل فیستول: آبسه درمان نشده منجر به تشکیل فیستول مقعدی می‌شود که یک ارتباط غیر طبیعی بین کانال مقعد و پوست نزدیک مقعد است.
- گسترش عفونت: در موارد شدید، عفونت ناشی از آبسه درمان نشده به بافت‌های اطراف گسترش می‌یابد و شرایطی مانند سلولیت یا سپسیس ایجاد می‌کند.
- درد مزمن: اگر آبسه به درستی بهبود نیابد یا اگر عوارضی مانند فیستول ایجاد شود، ممکن است درد مداومی در این ناحیه رخ دهد.
- اختلال در عملکرد مقعدی: عوارض گاهی اوقات شامل مشکلات کنترل روده «بی اختیاری مدفوع» یا مشکل در حرکات روده شود.
همچنین در مورد اینکه آیا آبسه مقعدی باعث سرطان می شود بیشتر بخوانید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم آبسه مقعدی مانند: درد مداوم، تورم، قرمزی، گرمی اطراف مقعد، تب، لرز، ترشحات چرکی یا خونی از آبسه و مشکل در نشستن یا حرکت کردن باید به پزشک مراجعه کنید. لازم است که به سرعت برای تشخیص و درمان مناسب جهت جلوگیری از عوارض به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. زیرا سهل انگاری کردن در این خصوص احتمال شدیدتر شدن علائم و ایجاد عوارض جدی را بالاتر می‌برد.
تشخیص آبسه پری آنال
تشخیص آبسه پری آنال، معمولاً شامل معاینه فیزیکی توسط پزشک برای بررسی ناحیه از نظر علائم التهاب و جمع شدن چرک است. برای مشاهده آبسه و تعیین اندازه و محل آن از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI استفاده می‌شود. همچنین در برخی موارد، پزشک آزمایش‌های اضافی مانند آزمایش خون را برای ارزیابی علائم عفونت یا شرایط پزشکی دیگر که در ایجاد آبسه تاثیر دارند، انجام می‌دهد. تشخیص و درمان سریع آبسه مقعدی برای جلوگیری از عوارض و بهبودی بهتر ضروری است.
درمان آبسه مقعدی
درمان آبسه مقعدی یا پری آنال آبسه، شامل درمان‌های خانگی، دارویی و جراحی می‌شود. اینکه چه نوع درمانی انتخاب شود، به تشخیص پزشک بستگی دارد. پزشک نیز نوع درمان را بر اساس شدت و نوع آبسه انتخاب می‌کند. در زیر به صورت کامل این روش‌ها را توضیح می‌دهیم:
- درمان خانگی
- دارو درمانی
- جراحی
دارو درمانی
درمان دارویی آبسه مقعدی (پری آنال آبسس) به منظور کاهش عفونت و التهاب و تسکین درد انجام می‌شود. در بیشتر موارد، درمان اولیه شامل جراحی برای تخلیه آبسه است. اما، داروها نیز نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارند. پس از تخلیه آبسه، پزشکان معمولاً داروهای آنتی‌بیوتیک، مسکن‌ها و در بعضی موارد، ملین‌ها را برای تسهیل فرایند بهبودی تجویز می‌کنند:
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از گسترش عفونت و درمان باکتری‌های موجود در آبسه استفاده می‌شوند. نوع آنتی‌بیوتیک‌ها بسته به نوع باکتری و شدت عفونت متفاوت است. معمولاً از ترکیباتی استفاده می‌شود که طیف وسیعی از باکتری‌ها را پوشش دهند
مسکن‌ها
برای تسکین درد ناشی از آبسه و جراحی تخلیه، مسکن تجویز می‌شود. این مسکن‌ها شامل داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند. در موارد درد شدیدتر، از مسکن‌های قوی‌تر مانند اپیوئیدها استفاده می‌شود.
- آنتی بیوتیک‌ها: اگر اندازه آبسه کوچک باشد و خیلی شدید نباشد، ممکن است آنتی بیوتیک برای کمک به کنترل عفونت تجویز شود.
- داروهای ضد درد: مسکن‌های بدون نسخه یا داروهای مسکن می‌توانند به مدیریت ناراحتی و درد در ناحیه آسیب دیده کمک کنند
نکته: داروهای مسکن به دلیل خطر وابستگی که دارند، معمولاً فقط برای مدت کوتاه تجویز می‌شوند.
ملین‌ها
ملین‌ها برای کاهش فشار در ناحیه مقعد و جلوگیری از یبوست، که باعث درد و ناراحتی بیشتر می‌شود، تجویز می‌شوند.
جراحی
جراحی آبسه مقعدی به روش‌های که برای تخلیه و درمان آبسه‌های عفونی در ناحیه مقعد انجام می‌شوند، گفته می‌شود. این جراحی به دلیل عفونت‌های شدید که با درمان‌های دارویی بهبود نمی‌یابند، انجام می‌شود. هدف از جراحی تخلیه چرک و عفونت برای تسکین درد و جلوگیری از گسترش عفونت به بافت‌های مجاور است. روش‌های جراحی عبارتند از:
- جراحی فلپ ادوانسمنت برای درمان آبسه مقعدی
- جراحی با روش استن یا ستون (Seton)
- جراحی با استفاده از تیغ و کوتر
جراحی فلپ ادوانسمنت برای درمان آبسه مقعدی
فلپ ادوانسمنت یا فلپ پیشرفته یک روش جراحی است که برای درمان فیستول‌های پیچیده مقعدی به کار می‌رود. این روش برای بیمارانی مناسب است که فیستول از ماهیچه‌های اسفنکتر مقعد عبور کرده و در معرض خطر بی‌اختیاری مدفوع قرار دارند. در این روش، فیستول بریده یا خراشیده می‌شود و سپس با استفاده از بافت روده و یا پوست اطراف مقعد به ترمیم فیستول می‌پردازند. این روش درمانی تا ۵۰ درصد موفقیت‌آمیز است و تنها در مواقعی که بیمار شرایط استفاده از تکنیک فیستولوتومی را نداشته باشد، به کار می‌رود.
جراحی با روش استن یا ستون (Seton)
روش استن یا ستون (Seton) یکی از تکنیک‌های جراحی است که برای درمان فیستول‌های مقعدی استفاده می‌شود. در این روش، از نخ جراحی یا لوله تخلیه برای باز نگه داشتن مجرای فیستول و کمک به تخلیه عفونت استفاده می‌شود. ستون در واقع نوعی نخ جراحی است که در گذشته از موی اسب یا کتان ساخته می‌شد. امروزه از نخ بخیه یا لوله تخلیه برای باز ماندن مجرای فیستول و از بین بردن عفونت استفاده می‌شود. این نخ جراحی چند هفته در فیستول باقی می‌ماند تا فیستول به شکل کامل باز بماند و تخلیه گردد. پس از ۶ تا ۱۲ هفته، انجام جراحی پیشنهاد می‌شود. این روش مناسب کسانی است که احتمال آسیب به عضله اسفنکتر و بی‌اختیاری مدفوع در آن‌ها وجود دارد.
جراحی با استفاده از تیغ و کوتر
جراحی آبسه مقعدی با استفاده از تیغ و کوتر، یکی از روش‌های معمول برای درمان آبسه‌های مقعدی است. این روش مناسب بیمارانی است که نمی‌توانند از روش لیزر فیستول استفاده کنند و نیاز به تخلیه فوری چرک دارند. در این روش، جراح یک درن داخل مجرای فیستول می‌گذارد تا پس از جراحی درناژ (خالی کردن چرک از آبسه) ادامه یابد. در این روش، پزشک با استفاده از تیغ مسیر فیستول را برش می‌دهد تا چرک به شکل کامل تخلیه شود. اگر خونریزی فرد بیش از حد باشد، از الکترو کوتر برای سوزاندن سر عروق استفاده می‌شود. این روش جراحی معمولاً زمانی انتخاب می‌شود که روش‌های دیگر مناسب نباشند.
لیزر درمانی آبسه مقعدی
لیزر آبسه مقعدی یک روش مدرن و کم تهاجمی برای درمان آبسه پری آنال است که به جای جراحی باز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، از انرژی لیزر برای تخلیه آبسه و از بین بردن بافت عفونی استفاده می‌شود. لیزر با ایجاد یک برش کوچک، چرک موجود در آبسه را تخلیه کرده و همزمان بافت‌های آلوده را تخریب می‌کند. یکی از مزایای اصلی این روش، کاهش خونریزی و درد پس از عمل نسبت به جراحی‌های معمولی است، چرا که لیزر به سرعت ناحیه را ترمیم می‌کند و از آسیب بیشتر به بافت‌های سالم جلوگیری می‌نماید.
لیزر درمانی معمولاً تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود و مدت زمان بهبودی آن نیز کوتاه‌تر از روش‌های دیگر است. این روش باعث می‌شود که بیمار به سرعت به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد و خطر عوارضی مانند عفونت‌های ثانویه یا فیستول مقعدی نیز کاهش یابد. از دیگر مزایای لیزر درمانی می‌توان به دقت بالا در تخلیه آبسه و کاهش احتمال بازگشت بیماری اشاره کرد.
با این حال، لیزر درمانی برای همه بیماران مناسب نیست و تصمیم‌گیری در مورد استفاده از این روش بستگی به شدت آبسه و وضعیت کلی بیمار دارد. پزشک متخصص با ارزیابی کامل شرایط، مناسب‌ترین روش درمانی را پیشنهاد می‌دهد.
بهبودی و مراقبت‌های پس از درمان
بهبودی و مراقبت‌های پس از درمان آبسه مقعدی برای اطمینان از بهبودی کامل و کاهش خطر عوارض مهم هستند. در ادامه چند نکته کلیدی که باید در این خصوص در نظر گرفته شوند را بررسی کرده‌ایم:
- پیروی از دستورالعمل‌های متخصص در مورد مراقبت از زخم، مصرف داروها و قرار ملاقات‌های بعدی است.
- برای مدیریت ناراحتی و درد در طول دوره نقاهت، داروهای مسکن تجویز شده را طبق دستورالعمل میل کنید.
- محل جراحی را تمیز و خشک نگه دارید و از شستشوی شدید آن خودداری کنید.
- حمام سیتز یا نشستن در لگن آب گرم، برای چند بار در روز به بهبود و کاهش ناراحتی کمک می‌کند.
- برای جلوگیری از یبوست، از یک رژیم غذایی پر فیبر استفاده کنید، هیدراته بمانید و از زور زدن در حین اجابت مزاج خودداری کنید.
- از فعالیت‌های شدیدی که به ناحیه آسیب دیده فشار می‌آورند، خودداری کنید.
- مراقب علائم عفونت مانند: افزایش قرمزی، تورم، گرما یا تخلیه زخم باشید.
کلام پایانی
آبسه مقعدی یک بیماری جدی و دردناک است که نیاز به درمان فوری دارد. معمولاً راهکار اصلی برای تخلیه چرک و پیشگیری از عوارض بیشتر بیماری روش جراحی است. در اکثر موارد، بیماران پس از انجام جراحی به صورت کامل درمان می‌شوند. اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی و رعایت توصیه‌های پزشکی نقش بسیاری در جلوگیری از عفونت مجدد و بهبود سریع‌تر بیمار دارد. با توجه به نقش کلیدی پیشگیری، توصیه می‌کنیم که به بهداشت ناحیه مقعد اهمیت دهید و در صورت مشاهده هرگونه علائم مانند: درد، تورم یا ترشح غیرعادی، به پزشک مراجعه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید