آبسه مقعدی در بارداری: علائم، علت، تشخیص و درمان آن
آبسه مقعدی یکی از مشکلات پزشکی است که می‌تواند در دوران بارداری به وجود آید. این بیماری که با تشکیل یک حفره عفونی در نزدیکی مقعد همراه است، می‌تواند علائمی نظیر درد، تورم و تب ایجاد کند. تغییرات فیزیولوژیکی دوران بارداری، از جمله افزایش فشار در ناحیه لگن و تغییرات سیستم ایمنی، زمینه‌ساز بروز این مشکل هستند. شناخت علائم و روش‌های تشخیص و درمان آبسه مقعدی در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کرده و بهبودی سریع‌تر و ایمن‌تری را فراهم کند. در این مقاله، راهنمای جامعی برای مدیریت و پیشگیری از آبسه مقعدی در دوران بارداری ارائه خواهیم داد تا به بانوان کمک کنیم این دوره حساس را با اطمینان بیشتری پشت سر بگذارند.
آبسه چیست؟
آبسه یا دمل، به عفونت یا جمع شدن چرک در جایی از بافت بدن می‌گویند که مایع چرکی در آن پر شده و باعث قرمز شدن، ورم، داغی آن ناحیه و درد می‌شود. اگر آبسه در ناحیه‌ای که فولیکول مو است، رخ دهد، بزرگتر خواهد شد که به آن کفگیرک یا کورک گفته می‌شود. آبسه‌ها در اثر عفونت باکتریایی رخ می‌دهند و معمول‌ترین باکتری که باعث آسیب و آبسه می‌شود، (استافیلوکوکوس اورئوس) است.
گاهی وجود برخی انگل‌ها نیز باعث آبسه می‌شوند. اگر این دمل یا آبسه در رکتوم (مقعد) ایجاد شود، به واسطه سی تی اسکن قابل تشخیص است و میزان عفونت ایجاد شده را نیز می‌توان با سی تی اسکن بررسی کرد. معمولاً برای درمان دمل‌ها، پوست را برش داده، مایع آن را خشک می‌کنند و یا از داروهای آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنند. آبسه‌مقعدی می‌تواند در دوران بارداری رخ دهد که بسیار دردناک بوده و در دو نوع سطحی و عمقی ایجاد می‌شود.
آبسه مقعدی چیست؟
آبسه مقعدی که به آن کیست مقعد نیز می‌گویند، ورم، دمل یا برآمدگی است که در رکتوم یا مقعد و نزدیک آن ایجاد شده و دردناک است. این عارضه، زمانی که غدد مقعدی به دلایلی دچار عفونت یا مسدودی شوند، به وجود می‌آید. آبسه مقعدی، توده کیستی پر از چرک است و معمولا در فضای بین مقعد که آخرین قسمت روده بزرگ است و اندام تناسلی شکل میگیرد.
معمولاً، افراد در سن ۲۰ تا ۶۰ سالگی بیشتر دچار آبسه مقعدی می‌شوند و این عارضه در مردان بیشتر است. گاهی زنان در دوران بارداری به این عارضه دچار می‌شوند که نشستن و برخاستن را برایشان بسیار مشکل ساز می‌کند و خطرات زیادی برای سلامتی خود و جنین آنها خواهد داشت.
همچنین در مورد زگیل تناسلی نیز بخوانید.
علائم آبسه رکتوم یا مقعدی
علائمی که با آبسه مقعدی رخ می‌دهند، شامل: قرمزی، ورم، درد، داتن حالتی مثل یک جوش بزرگ زیر پوست در قسمتی بین مقعد و آلت تناسلی هستند. دیگر علائم آبسه مقعدی عبارت‌اند از:
- ترشح مایع چرکی از مقعد
- درد در ناحیه آبسه و راست روده
- ایجاد ورم یا توده قرمز و دردناک
- دفع دردناک مدفوع و یبوست
- خونریزی از مقعد
- درد زیر شکم
- تب و لرز و نشانه‌هایی شبیه بیماری آنفلوانزا
نکته: آبسه در صورت عدم درمان به عفونت خونی، سپتی سمی و فیستول مقعدی تبدیل می‌شود که بسیار خطرناک هستند.
علت ایجاد شدن آبسه مقعدی
آبسه مقعدی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که عمدتاً به ورود باکتری به غدد مقعد و مسدود شدن این غدد مرتبط است. شقاق روده یا مقعد به دلیل یبوست شدید، بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو، کیست اپیدرموئید در رکتوم یا مقعد و بیماری‌هایی نظیر هیدرادنیت چرکی و دیورتیکولیت نیز می‌توانند منجر به تشکیل آبسه شوند. علاوه بر این، دیابت و قند خون بالا، بیماری‌های خودایمنی مانند HIV/AIDS، بیماری‌های عفونی مقاربتی، بارداری، کشیدن سیگار و استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند پردنیزولون نیز از عوامل خطرزا محسوب می‌شوند. همچنین، وجود باکتری‌های استافیلوکوک، اشرشیاکولی و قارچ‌ها، یبوست و اسهال مزمن و داشتن رابطه جنسی مقعدی می‌تواند به آسیب به رکتوم و تشکیل آبسه منجر شود.
علت ایجاد آبسه مقعدی در دوران بارداری
آبسه مقعدی در دوران بارداری می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش فشار در ناحیه لگن و تضعیف سیستم ایمنی بدن رخ دهد. عواملی مانند یبوست شدید، شقاق مقعد و بیماری‌های التهابی روده نیز می‌توانند خطر بروز این مشکل را افزایش دهند. همچنین، بارداری باعث تغییرات فیزیولوژیکی می‌شود که می‌تواند به مسدود شدن غدد مقعدی و ایجاد عفونت منجر شود. در ادامه مقاله به بررسی علل اصلی ایجاد آبسه مقعدی در دوران بارداری خواهیم پرداخت.
تغییرات هورمونی و ضعف سیستم ایمنی
در دوران بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی فرد باردار، سیستم ایمنی او در مقابل عفونت‌هایی مثل: عفونت روده یا رشد توده رکتال ضعیف می‌شود؛ زیرا سیستم ایمنی، در دوران بارداری، بیشتر از جنین در حال رشد محافظت می‌کند.
یبوست شدید
به دلیل تغییرات هورمونی در بارداری و فشاری که از رحم و جنین در حال رشد به سیستم گوارشی مادر وارد می‌شود، باعث یبوست شدید شده و تخلیه مدفوع با فشار بیش از حد به رکتوم باعث آسیب در این افراد می‌شود.
فشار وارده به لگن در بارداری
به دلیل رشد جنین در رحم، فرد باردار احتمال دارد دچار احتقان رگ‌های خونی شده، بافت‌های مقعد وی ملتهب شوند و فرد به آبسه مقعدی دچار شود.
دیابت بارداری
زنان مبتلا به دیابت، در دوران بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی و ضعف سیستم ایمنی‌شان، بیشتر در معرض آبسه مقعدی و عفونت‌های مختلف هستند.
کاهش تحرک بدنی و ورزش در دوران بارداری
افراد باردار، به دلیل سنگینی آنها در اثر رشد جنین و کاهش فعالیت جسمی‌شان، بیشتر در معرض یبوست و فشار به مقعد هنگام تخلیه مدفوع هستند که این امر وقوع آبسه مقعدی را تشدید می‌کند.
خطرات آبسه مقعدی در دوران بارداری
آبسه مقعدی در دوران بارداری می‌تواند خطرات جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. عفونت و التهاب ناشی از آبسه می‌تواند باعث درد شدید، تب و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره شود. در موارد شدیدتر، عفونت می‌تواند به سایر نواحی بدن گسترش یابد و خطر بروز عفونت‌های سیستمیک را افزایش دهد. علاوه بر این، استرس و ناراحتی ناشی از آبسه می‌تواند بر سلامت عمومی مادر و رشد جنین تأثیر منفی بگذارد؛ بنابراین، تشخیص و درمان سریع آبسه مقعدی در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تشخیص آبسه مقعدی در دوران بارداری
تشخیص آبسه مقعدی در دوران بارداری نیاز به توجه دقیق دارد، زیرا علائم امکان دارد با دیگر شرایط بارداری اشتباه گرفته شود. اگر یک زن باردار درد شدید و مداوم در ناحیه مقعد، تب، تورم، قرمزی یا ترشحات چرکی را تجربه کند، احتمال دارد دچار آبسه مقعدی شده باشد. معاینه فیزیکی توسط پزشک برای تشخیص این وضعیت ضروری است. پزشک با بررسی علائم بالینی و در صورت لزوم انجام سونوگرافی یا سایر روش‌های تصویربرداری، می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر برسد. درمان به موقع آبسه مقعدی برای جلوگیری از عفونت‌های شدیدتر و حفظ سلامت مادر و جنین بسیار مهم است.
روش‌های درمان آبسه مقعدی
پزشک با ایجاد برشی در آبسه و تخلیه مایع چرکی درون آن، درمان آبسه را انجام می‌دهد. اگر آبسه بزرگ شده باشد، نیاز به جراحی با بیهوشی است. در دوران بارداری، به دلایلی امکان دارد مادر نتواند از جراحی جهت درمان استفاده کند که در این صورت، پزشک، داروهای آنتی‌بیوتیک و تسکین دهنده را جایگزین می‌کند. همچنین، فرد باردار، می‌تواند از این روش‌های درمانی استفاده کند که شامل موارد زیر هستند.
حمام سیتز
از اقدامات تسکین دهنده آبسه مقعدی حمام سیتز یا حمام نشیمن است که در آن فرد باردار، باید در آب گرم به مدتی بنشیند. این روش باید، روزانه به مدت ۲۰-۱۵ دقیقه انجام شود که مانع التهاب و عفونت‌های مقعد شده و درد ناشی از آبسه را نیز کاهش می‌دهد. این کار برای بیماری‌های مقعدی، باکتریایی و حساسیت‌های پوستی بسیار مناسب است. در صورت داشتن عفونت و زخم‌های باز می‌توانید، مقداری نمک، جوش شیرین یا سرکه سیب درون آب گرم بریزید. توجه داشته باشید که اگر آب بسیار گرم یا داغ باشد، عفونت و التهاب را بدتر می‌کند. بهتر است دمای آب گرم حدوداً ۴۳ درجه سانتی گراد باشد.
برش و درناژ
روش برش و درناژ (I&D) برای آبسه مقعدی در دوران بارداری یک روش مؤثر برای تخلیه عفونت و کاهش درد است. در این روش، پزشک با استفاده از بی‌حسی موضعی یا عمومی، یک برش کوچک در محل آبسه ایجاد کرده و چرک را تخلیه می‌کند. پس از برش، ناحیه شست‌وشو داده می‌شود و امکان دارد نیاز به آنتی‌بیوتیک‌های ایمن برای دوران بارداری باشد. مراقبت‌های پس از عمل مانند تعویض پانسمان و حفظ بهداشت ناحیه نیز برای تسریع بهبودی ضروری است. این روش معمولاً سریع و با حداقل عوارض جانبی است و به مادران باردار کمک می‌کند سریع‌تر به وضعیت عادی خود بازگردند.
لیزردرمانی
لیزردرمانی آبسه مقعدی در دوران بارداری یک روش غیرتهاجمی و مؤثر است که با استفاده از پرتوهای لیزر برای تخلیه آبسه و از بین بردن بافت عفونی انجام می‌شود. این روش به دلیل دقت بالای لیزر، عوارض کمتری نسبت به جراحی سنتی دارد و معمولاً با درد و خونریزی کمتری همراه است. لیزردرمانی می‌تواند با حداقل آسیب به بافت‌های اطراف، به بهبودی سریع‌تر و کاهش زمان بهبودی کمک کند. همچنین، این روش به دلیل کاهش نیاز به داروهای بی‌حسی قوی و آنتی‌بیوتیک‌های گسترده، برای زنان باردار ایمن‌تر محسوب می‌شود. مراقبت‌های پس از لیزردرمانی شامل رعایت بهداشت ناحیه و پیگیری منظم با پزشک برای اطمینان از بهبود کامل است.
فیستولوتومی
فیستولوتومی روشی تهاجمی است که با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در این روش جراح، برش بزرگی در ناحیه آبسه شده ایجاد کرده و به تخلیه آبسه و خارج کردن فیستول‌هایی که به دلیل آبسه ایجاد شده‌اند، می‌پردازد.
روش‌های پیشگیری از آبسه مقعدی در بارداری
برای پیشگیری از آبسه مقعدی در دوران بارداری، رعایت چندین روش کلیدی بسیار مفید است. این روش‌ها شامل حفظ تحرک کافی و ورزش منظم، پیروی از رژیم غذایی مناسب تحت نظر پزشک تغذیه و توجه به زمان تخلیه مثانه می‌شود. همچنین، رعایت اصول بهداشتی در ناحیه مقعد، جلوگیری از مرطوب ماندن آن، پرهیز از نشستن در مکان‌های مرطوب و سرد و اجتناب از نشستن‌های طولانی‌مدت می‌تواند به کاهش خطر بروز آبسه مقعدی و حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند.
کلام پایانی
آشنایی با آبسه مقعدی در دوران بارداری و درک علل، علائم و روش‌های درمانی آن برای حفظ سلامت مادر و جنین بسیار مهم است. این آگاهی می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر کمک کند و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری نماید. با مراجعه به موقع به پزشک و پیروی از توصیه‌های پزشکی، می‌توان آبسه مقعدی را با روش‌های ایمنی مانند برش و درناژ یا لیزردرمانی مدیریت کرد. در این زمینه، دکتر قاسمیان، فوق تخصص جراحی کولون و رکتوم، با تجربه و تخصص بالا، گزینه مناسبی برای مشاوره و درمان است. هدف این مقاله، ارائه اطلاعات جامع برای افزایش آگاهی و آمادگی مادران باردار است.
سوالات متداول
اگرچه آبسه مقعدی به‌طور مستقیم خطری برای جنین ندارد، اما عفونت و التهاب ناشی از آن می‌تواند به وضعیت عمومی مادر تأثیر بگذارد و به‌طور غیرمستقیم بر سلامت جنین تأثیر بگذارد. تشخیص و درمان سریع آبسه برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.
درمان آبسه مقعدی به خودی خود معمولاً نیاز به سزارین ندارد. اما در برخی موارد خاص که عفونت یا عوارض جدی‌تر پیش بیاید، تصمیم‌گیری در مورد روش زایمان باید با مشورت پزشک انجام شود. در بیشتر موارد، آبسه مقعدی با درمان‌های مناسب قابل مدیریت است و تأثیری بر انتخاب روش زایمان ندارد.
دیدگاهتان را بنویسید