پیچ خوردگی روده یا ولولوس: علائم، تشخیص و درمان

پیچ خوردگی روده یا ولولوس یکی از اختلالات حاد دستگاه گوارش است که در آن بخشی از روده به طور غیرطبیعی حول محور خود می‌چرخد و باعث مسدود شدن و توقف عبور محتویات روده می‌شود. این وضعیت می‌تواند به سرعت به یک وضعیت اورژانسی تبدیل شود و نیاز به درمان فوری داشته باشد، زیرا عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند نکروز (مرگ بافت) و پارگی روده شود. پیچ خوردگی روده معمولاً در نواحی خاصی از روده کوچک یا بزرگ رخ می‌دهد و می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله اختلالات ساختاری، چسبندگی‌ها، فتق‌ها یا حرکات غیرطبیعی روده ایجاد شود. شناخت زودهنگام علائم و انجام اقدامات درمانی مناسب می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند. در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان پیچ‌خوردگی روده خواهیم پرداخت.

پیچ خوردگی روده چیست؟

پیچ‌خوردگی روده به معنای مسدود شدن مسیر عبور غذا یا مایعات از روده کوچک یا روده بزرگ (کولون) است. این انسداد می‌تواند به چند دلیل ایجاد شود، از جمله نوارهای فیبروزی بافتی (چسبندگی‌ها) که پس از جراحی در ناحیه شکم تشکیل می‌شوند، فتق‌ها، سرطان کولون، برخی داروها، یا تنگی‌هایی که ناشی از التهاب روده به دلیل شرایطی مانند بیماری کرون یا دیورتیکولیت است. روده کوچک و کولون از بخش‌های اصلی دستگاه گوارش هستند که غذاهای مصرفی را پردازش می‌کنند. این روده‌ها مواد مغذی موجود در غذاها را جذب کرده و پس مانده مواد مغذی را به مسیر گوارش هدایت می‌کنند تا به صورت مدفوع در حین دفع از بدن خارج شوند. اگر پیچ‌خوردگی روده درمان نشود، قسمت‌های مسدود شده دچار آسیب جدی می‌شوند و مشکلات جدی به وجود می‌آورند. با این حال، با دریافت سریع مراقبت‌های پزشکی، معمولاً می‌توان انسداد روده را به طور مؤثر درمان کرد.

دلایل ابتلا به پیچ خوردگی روده

پیچ‌خوردگی روده که به آن ولولوس نیز گفته می‌شود، به علت‌های مختلفی ایجاد می‌شود. درک دقیق علت پیچ‌خوردگی روده برای انتخاب روش درمان مناسب و پیشگیری از عوارض جدی ضروری است. در ادامه به برخی از دلایل اصلی  این بیماری اشاره خواهیم کرد:

• چسبندگی‌های شکمی: پس از جراحی‌های شکمی، نوارهای فیبروزی می‌توانند در داخل شکم تشکیل شوند و باعث ایجاد پیچ خوردگی در روده شوند.
• فتق‌ها: فتق‌های شکمی که در آن قسمتی از روده از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره شکم به بیرون زده است، می‌توانند موجب پیچ‌خوردگی روده شوند.
• نقص‌های آناتومیکی: برخی افراد با نقایص ساختاری در روده به دنیا می‌آیند که باعث می‌شود روده‌ها بیشتر مستعد پیچ خوردگی شوند.
• بیماری‌های روده التهابی: ‌شرایطی مانند بیماری کرون و دیورتیکولیت که موجب التهاب روده می‌شوند، می‌توانند باعث تنگی و پیچ‌خوردگی روده شوند.
• رشد تومور: ‌ تومورهای روده یا اطراف روده می‌توانند باعث انسداد و پیچ‌خوردگی روده شوند.
• اختلالات حرکتی روده: ‌ مشکلاتی در عملکرد طبیعی روده، مانند اختلالات حرکتی، می‌تواند منجر به پیچ‌خوردگی روده شود.
• سن: در افراد مسن، به دلیل تغییرات طبیعی در بافت‌های روده و کاهش انعطاف‌پذیری، احتمال پیچ‌خوردگی روده بیشتر است.

علائم پیچ خوردگی روده

علائم پیچ خوردگی روده، یا ولولوس، معمولاً شامل درد شدید و ناگهانی در شکم، نفخ، و حالت تهوع و استفراغ است. بیمار احتمال دارد دچار یبوست شدید یا عدم توانایی در دفع مدفوع شود و در برخی موارد، شاهد خونریزی از مقعد نیز باشد. همچنین، نشانه‌هایی مانند تب و افزایش ضربان قلب می‌تواند به وجود عفونت یا التهاب ناشی از پیچ‌خوردگی روده اشاره کند. در موارد شدید، پیچ‌خوردگی روده می‌تواند منجر به کاهش فشار خون و شوک شود. شناسایی سریع این علائم و مراجعه به پزشک برای درمان فوری ضروری است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

تشخیص پیچ خوردگی روده

تشخیص پیچ‌‌خوردگی روده یا ولولوس، نیاز به ارزیابی دقیق و استفاده از روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های مختلف دارد. شناخت سریع و دقیق پیچ‌‌خوردگی روده به انتخاب روش درمان مناسب و جلوگیری از عوارض جدی کمک می‌کند.  در ادامه به توضیح روش‌های متداول تشخیص پیچ‌خوردگی روده خواهیم پرداخت.

معاینه بالینی

پزشک با بررسی علائم بالینی، مانند درد شکمی، نفخ و وضعیت عمومی بیمار، می‌تواند به تشخیص اولیه بپردازد. معاینه فیزیکی می‌تواند به شناسایی حساسیت و تورم در ناحیه شکم کمک کند.

رادیوگرافی شکم

استفاده از اشعه X برای مشاهده شکم و شناسایی وجود گاز و مایعات در روده‌ها می‌تواند به تشخیص انسداد و پیچ خوردگی کمک کند.

سونوگرافی شکم

این روش تصویربرداری غیرتهاجمی می‌تواند برای بررسی وضعیت روده‌ها و شناسایی علائم پیچ خوردگی و انسداد استفاده شود. سونوگرافی می‌تواند تغییرات در ساختار روده و حضور مایعات در شکم را نشان دهد.

سی‌تی‌اسکن شکم

سی‌تی‌اسکن با تزریق ماده کنتراست به شناسایی دقیق‌تر پیچ‌خوردگی روده و تعیین محل دقیق انسداد کمک می‌کند. این روش تصویربرداری می‌تواند جزئیات دقیقی از ساختار روده و مشکلات احتمالی مانند تومورها یا چسبندگی‌ها را فراهم کند.

رادیوگرافی با باریم

در این روش، ماده باریم به داخل روده‌ها تزریق می‌شود تا از طریق اشعه X ساختار روده و وجود پیچ خوردگی یا انسداد بررسی شود.

لاپاروسکوپی

در برخی موارد، لاپاروسکوپی که یک روش عمل کم تهاجمی است، برای مشاهده مستقیم روده و شناسایی دقیق پیچ خوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به پزشک این امکان را می‌دهد که تشخیص نهایی را بر اساس مشاهدات مستقیم انجام دهد و در صورت لزوم اقدام درمانی را نیز انجام دهد.

درمان پیچ خوردگی روده

درمان پیچ‌خوردگی روده معمولاً نیاز به مداخله فوری دارد و شامل روش‌های جراحی اورژانسی برای رفع پیچ خوردگی و بازگرداندن روده به موقعیت طبیعی خود است. در این روش، جراح پیچ‌خوردگی روده را کاهش داده، بافت‌های آسیب‌دیده را برداشته و علل زمینه‌ای مانند چسبندگی‌ روده یا فتق‌ را بررسی و درمان می‌کند. همچنین در برخی موارد، جراحی به صورت لاپاراسکوپی انجام می‌شود تا زمان بهبودی کاهش یابد. در ادامه به توضیح هر یک از روش‌های درمانی خواهیم پرداخت.

درمان غیرجراحی

درمان غیرجراحی پیچ‌خوردگی روده معمولاً شامل مدیریت علائم و پیشگیری از تشدید وضعیت است. این درمان‌ها شامل استراحت برای کاهش فشار بر روده‌ها، تجویز مایعات و الکترولیت‌ها به صورت وریدی برای جبران کمبود آب و مواد مغذی و استفاده از داروهای مسکن برای کنترل درد هستند. در برخی موارد، استفاده از لوله‌های نازوگاستریک برای تخلیه محتویات معده و کاهش فشار در روده‌ها نیز توصیه می‌شود. هدف از این روش‌ها کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت مشکل است تا در صورت لزوم، جراحی اورژانسی انجام نشود.

در مورد جراحی لاپاراسکوپی سرطان روده نیز بخوانید.

جراحی پیچ خوردگی روده

در بیشتر موارد پیچ‌خوردگی روده، به جراحی اورژانسی نیاز دارد تا وضعیت بیمار به سرعت بهبود یابد. هدف از جراحی، رفع پیچ خوردگی و بازگرداندن روده به موقعیت طبیعی است. این فرایند شامل کاهش پیچ خوردگی از طریق برش در شکم و برگرداندن روده به موقعیت طبیعی، برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده اگر به دلیل پیچ خوردگی دچار نکروز شده باشند و بررسی و درمان علل زمینه‌ای مانند چسبندگی‌ها، تومورها یا فتق‌ها است که می‌توانند به پیچ خوردگی منجر شده باشند. 

درمان‌های کمکی و حمایتی برای پیچ خوردگی روده

اگر پیچ‌خوردگی روده منجر به عفونت شده باشد، تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت ضروری است. پس از جراحی، تجویز مایعات و تغذیه مناسب به صورت وریدی یا از طریق لوله‌های تغذیه برای جبران کمبود مواد مغذی و مایعات مورد نیاز است. همچنین، مدیریت درد و نظارت بر وضعیت بیمار برای جلوگیری از عوارضی مانند نشت، خونریزی یا عفونت، بخش مهمی از روند بهبودی است.

پیشگیری از پیچ خوردگی روده

پیشگیری از پیچ‌خوردگی روده شامل اقداماتی است که به کاهش خطر بروز این وضعیت کمک می‌کند. مدیریت چسبندگی‌ها پس از جراحی‌های شکمی، درمان و کنترل بیماری‌های روده‌ای مانند بیماری کرون و دیورتیکولیت و مراقبت از فتق‌ها می‌تواند به پیشگیری از پیچ خوردگی کمک کند. همچنین، پرهیز از عادات غذایی نامناسب، حفظ سلامت عمومی با فعالیت بدنی منظم و رژیم غذایی متعادل و پیشگیری از یبوست با مصرف فیبر کافی و مایعات مناسب از دیگر روش‌های پیشگیری است. آگاهی از علائم اولیه پیچ خوردگی و مراجعه به پزشک در صورت بروز مشکلات گوارشی نیز می‌تواند به تشخیص و درمان سریع کمک کند و از بروز عوارض جدی جلوگیری نماید.

کلام پایانی

پیچ‌خوردگی روده، یا ولولوس، یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد تا از عوارض جدی و پیشرفت‌های خطرناک جلوگیری شود. دکتر رضا قاسمیان، فوق تخصص جراحی کولون و رکتوم، با تخصص و تجربه بالا در درمان این اختلالات پیچیده، توانایی ارائه تشخیص دقیق و درمان مؤثر را دارد. با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته و روش‌های مدرن جراحی، دکتر قاسمیان به شما کمک می‌کند تا به سرعت از علائم نگران‌کننده رهایی یابید و از عواقب جدی پیچ خوردگی روده پیشگیری کنید.

سوالات متداول